________________
भगवती
आयप्पओगेणं उववज्जति नो परप्पओगेणं उववज्जंति एवं 'जाव वेमाणिया, एवं उवट्टणा दंडओ वि' ॥ सू० १ ॥
छाया - जीवाः खलु भदन्त ! किं सोपक्रमायुषो निरुपक्रमायुपः : गौतम ! जीवाः सोपक्रमायुषोऽपि निरुपक्रमायुषोऽपि नैरयिकाः खलु पृच्छा, गौतम ! नैरयिका: नोसोपक्रमायुषो निरुपक्रमायुषः, एवं यावत् स्तनितकुमाराः पृथिवीकायिका यथा जीवाः, एवं यावत् मनुष्याः, वानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिका यथा नैरयिकाः । नैरयिकाः खलु भदन्त ! किम्, आत्मोपक्रमेण उत्पद्यन्ते, परो-पक्रमेण उत्पद्यन्ते, निरुपक्रमेण उत्पद्यन्ते ? गौतम ! आत्मोपक्रमेणापि उत्पद्यन्ते, परोपक्रमेणापि उत्पद्यन्ते, निरुपक्रमेणापि उत्पद्यन्ते, एवं यावद्वैमानिकानाम् । 'नैरयिकाः खलु भदन्त ! किमात्मोपक्रमेण उद्वर्तन्ते परोपक्रमेण उद्वर्तन्ते निरुपक्रमेण उद्वर्तते ? गौतम ! नो आत्मोपक्रमेण उद्वर्तन्ते, नो परोपक्रमेण उद्वर्तन्ते निरुपक्रमेण उद्वर्तन्ते एवं यावत्स्तनितकुमाराः पृथिवीकायिका यावत् मनुष्या त्रिपूर्तते शेषा यथा नैरयिकाः, नवरं ज्योतिष्कवैमानिकाश्च्यवन्ते । नैरयिकाः खलु भदन्त ! किमात्मद्धर्जा उत्पद्यन्ते परऋद्ध्या उत्पद्यन्ते गौतम ! आत्मऋद्धया उत्पद्यन्ते नो परर्ध्या उत्पद्यन्ते एवं यावद्वैमानिकाः । नैरयिकाः खलु भदन्त ! किमात्म उद्वर्तन्ते परद्धय उद्वर्तन्ते ? गौतम ! आत्म उद्वर्तन्ते नो पर उद्वर्तन्ते एवं यावद्वैमानिकाः, नवरं ज्योतिष्का वैमानिकाश्च्यवन्ते इत्यभिलापः । नैरयिकाः खल भदन्त । किमात्मकर्मगोत्पद्यन्ते परकर्मणोत्पद्यन्ते ? गौतम ! आत्मकर्मणोरपद्यन्ते नो परकर्मणोत्पद्यन्ते एवं यावद्वैमानिकाः, एवमुवर्तना दण्डकोsपि । नैरयिकाः खलु भदन्त ! किमात्मप्रयोगेण उत्पद्यन्ते परप्रयोगेण उत्पद्यन्ते ? गौतम ! आत्मप्रयोगेण उत्पद्यन्ते नो परमयोगेणोत्पद्यन्ते एवं यावद्वैमानिकाः एवमुद्वर्तना दण्डकोऽपि ॥०१॥
११०
टीका- 'जीवा णं भंते !' जीवाः खलु भदन्त ! 'कि सोवकमाउया निरुत्रकमाया' किं सोपप्रायुषो निरुपक्रमायुषो वा ? तत्र उपक्रमणम् उपक्रमः अप्रातकालस्यायुषः खङ्गविषाग्निजलादिना निर्जराकरणम् तेन सह यद् विद्यते तत्
,
टोकार्थ - 'जीवाणं भंते! सोदकमाज्या निरुवकमाज्या' इस सूत्रद्वारा गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है - हे भदन्त ! जीव क्या सोपक्रम आयुवाले होते हैं या निरुपम आयुवाले होते हैं ? अकालमरण का नाम उपक्रम है जिन जीवों के आयु का उपक्रम खड्ग, विष, अग्नि, जल आदि द्वारा
टीअर्थ - 'जीवा णं भंते! सोवक्कमाच्या निरुवक्कमाउया' मा सूत्रथी ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને એવુ' પૂછ્યું' છે કે હે ભગવન્ જીવ સેક્રમ આયુ ખાળા હાય છે ? કે નિરૂપક્રમ આયુવાળા હોય છે? અકાલ
મરણુનુ નામ