Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ०२ सू०२ धर्मास्तिकायादिनामैकार्थकनामनि० ५१९ जीवास्तिकाय इति वा जीवश्चासौ अस्तिकायश्च प्रदेशराशिरिति जीवास्तिकाय इतिर, 'पाणेइ वा' प्राण इति वा, माणानां-श्वासोच्छ्वासरूपाणां धारणात् प्राणइति, 'भूएइचा' भूतइति वा अभूत् भवति भविष्यति चेति भूतो द्रव्यरूपेण त्रिकाल. वृत्तित्वात् ४, 'सत्तेइ वा' सत्त्व इति सत्वस्थ-अस्तितायाः सर्वदा विद्यमानत्वात् ५, इन्द्रिय ३ पल आयु एवं श्वासोच्छवास इन १० प्राणों से जीता है वह व्यवहारमाय से जीव है तथा शुद्ध चेतना एक यह प्राण जिसके होता है वह निश्चयनय से जीव है इस कथन के अनुसार जो जीता है वह जीव है जीव जीता है इसलिये इसका पर्यायवाची जीव शब्द कहा गया है 'जीवस्थिकाएइ वा २' यह ऐसी प्रदेश राशि है जो अपने द्रव्य एवं भावप्राणों से सदा जीवित रहती है इसलिये इसका पर्यायवाची शब्द जीवास्तिकाय ऐसा भी है 'पाणे चा३' प्राण यह भी इसका एक पर्यायवाची शब्द है क्योंकि श्वासोच्छवासरूप प्राणों को यह धारण करता है 'भूएइ वा ४' इसका पर्यायवाची भूत शब्द भी है यह इसलिये कि यह अपने मौलिक स्वभाव से त्रिकाल में भी रहित नहीं होता है किन्तु द्रव्यरूप से यह भूत में था धर्तमान में है और भविष्यत् में भी रहेगा इस प्रकार त्रिकाल में वृत्तिवाला होने से इसका पर्यायवाची शब्द भूतशब्द कहा गया है 'सत्तेइ वा' इसका 'जीवेइ वा पाय दिये। 3 म भने भायुष्य तथा श्वासोच्छ्वास ૧૦ દસ પ્રાણાથી જીવે છે, તે વ્યવહારનયથી જીવ છે. તથા શુદ્ધ ચેતનાએ એક પ્રાણ જેને હોય છે તે નિશ્ચય નયથી જીવ છે. આ કથન પ્રમાણે જે જીવે છે તે જીવ છે. જીવ જીવે છે તેથી તેને પર્યાયવાચી તેને “જીવ એ प्रभारी डर छ.१ जीवस्थिकाएइ वा' थे सवा शशी छपाताना દ્રવ્ય અને ભાવપ્રાણેથી હંમેશાં જીવતા રહે છે. તેથી તેને પર્યાયવાચી 'Order से प्रभारी छ.२ 'पाणेइ वा' प्राणु मे ५ तेना पर्याय વાચક શબ્દ છે, કેમ કે શ્વાસે છુવાસ રૂપ પ્રાણોને તે ધારણ કરે છે.૩ 'भूएइ वा तन पर्यायवाची शह 'भूत' से पर छे. तर 'भूत' से भाट કહેલ છે કે-તે પિતાના મૌલિક સ્વભાવ વિનાને ત્રણે કાળમાં હોતું નથી. પરંતુ દ્રવ્ય તે ભૂતકાળમાં હતો, વર્તમાન કાળમાં છે. અને ભવિષ્ય કાળમાં રહેશે. આ રીતે ત્રણે કાળમાં વૃત્તિવાળા હોવાથી તેને પર્યાયવાચી ભૂત
શા
હ » રિટ ના સવ' શબ્દ પણ તેના પર્યાયવાચી શબ્દ છે
| SR No. | 009323 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 13 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 984 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 63 MB |