________________
४८८
भगवतीसत्रे याणामेव भवतीति । 'तिनि अन्नाणा भयणाए' त्रीणि अज्ञानानि भजनया विकल्पनेत्यर्थः, 'विचिहो जोगो' त्रिविधो मनोवाक्कायरूपो योगो भवति पञ्चेन्द्रियाणाम् । 'तेसिं णं भंते ! जीवाण' तेषां खलु भदन्त ! जीवानां पञ्चेन्द्रियाणाम् 'एवं सन्नाइ वा पन्नाइ वा एवं संज्ञा इति वा प्रज्ञा इति वा 'मणेइ वा वईवा' मन इति वा, वागिति वा 'अम्हेणं आहारमाहारेमो वयं खल्ल आहारमाहरामा, इत्येवं रूपेण संज्ञा इति वा प्रज्ञा इति वा मन इति वा वागिति वा किम् ? इति प्रश्नः, उत्तरमाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'अत्थेगइयाण' अस्त्येकेषां संज्ञिजीवानाम् 'एवं सनाइ वा जाव वईइ वा एवं संज्ञा इति वा प्रज्ञा इति घा मन इति वा वागिति वा, 'अम्हे णं आहारमाहारेमो' वयं खलु आहारगाहराया, 'अत्थेगइयाणं णो सन्नाइ जाच वईइ वा' अरत्येकेपामसंज्ञिनाम् नो एवं कहा गया है तिणि अनाणा भयणाए' इनमें मत्यज्ञान, श्रुताज्ञान
और विरंगज्ञान ये तीन अज्ञान विकल्प से ही कहे गये हैं नियम से नहीं 'तिविहो जो गो' मनोयोग, वचनयोग और काययोग ये तीनों योग इनमें होते हैं ऐसा कहा गया है तबकि दोहन्द्रिय जीवों में वचन. योग और फाययोग ये दो ही योग प्रकट किये गये हैं । अव गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'तेसि णं भंते ! जीवाण एवं सन्नाइ वा०' इत्यादि हे भदन्त ! इन पञ्चेन्द्रिय जीवों को क्या ऐसी संज्ञा प्रज्ञा मन एवं वचन होता है कि हम आहार कर रहे हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! अस्थेगहयाणे' इत्यादि-हे गौतम ! कितनेक पश्चेन्द्रिय जीवों के ऐसी संज्ञा, प्रज्ञा यावत् वचन होते हैं कि मैं आहार कर रहा हूं तथा जितनेक पञ्चेन्द्रिय जीवों को ऐसी संज्ञा आदि कुछ भी नहीं होता है कि छन्द्रयवाणा वान डे नथी. 'अण्णाणा भयणाए' तमामा मतिमज्ञान શ્રતઅજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ ત્રણ અજ્ઞાન વિભાગથી કહ્યા છે. નિયમથી नहीं. 'तिविहो जोगो' मनाया, क्यनया भने ययात्रणे योग तमामा હોય છે, તેમ કહેવામાં આવ્યું છે બે ઈદ્રિય જેમાં વચનગ અને કાયાગ એ બે ચોગ હોય છે.
वे गौतम स्वामी प्रभुन से पूछे छे है-'सिणं भंते ! जीवाणं एवं सन्नाइ वा' या 3 मन मा ५यन्द्रिय वामा मेवी सज्ञा, प्रज्ञा, મન અને વચન હોય છે? કે અમે આહાર કરીએ છીએ તેમ સમજી શકે છે? मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु ४ -गोयमा! अत्थेगइयाण इत्याहि गौतम કેટલાક પદ્રિય તિય ચામાં એવી સંજ્ઞા, પ્રજ્ઞા યાવત વચન હોય છે કે હું આહાર કરૂં છું તથા કેટલાક પચેંદ્રિય માં એવી સંજ્ઞા વિગેરે કઈ