________________
४७२
-
-
-
भगवतीस्त्रे टीका--'जीवाणं भंते !' जीवानाम् भदन्त ! 'किं अत्तकडे दुक्खे' विम् आत्मकृतं दुःखम्-आत्मना-स्वेन कृत-संपादितम् इति आत्मकृतम् दुःखम् अत्र दुःखशब्देन कर्मगृह्य ते कार्य कारणोपचारात् 'परकडे दुक्खे' परकृतम् परेणआत्मभिन्नेन कृत-संपादितं यत् तत् परकृतम् 'तदुभयकडे दुक्खे' 'तदुभयकृतं दुःखम् उमाभ्यां स्वपराभ्यां कृतं संपादितं यत् दुःखम् तव तदुमयकृतम् हे भदन्त ! जीवानास् यदुःखं भवति तत् कि स्वसंपादितं पसंपादितं तदुभयसंपा. दिवमिति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा !' हे गौतम ! 'अत्तवडे
पहिले क्रिया का कथन किया गया है-यह क्रिया कर्मरूप होती हैं और कर्म दुःख का कारण होने ले दुःखरूप होता है। अतः दुख का निरूपण करने के लिये सूत्रकार 'जीवाणं भंते । किं अत्तकडे दुक्खे' इत्यादि सूत्र का कथन करते हैं
'जीवाण भते ! कि अत्तकडे दुक्खे परकडे दुक्खे । इत्यादि ।
टीकार्थ-इस सूत्र मारा गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है कि हे भदन्त ! जीवों का जो 'दुश्खे' दुल है कार्य में कारण के उपचार से जो कर्म है-वह आत्मकृत अपने ही द्वारा संगदित-है अथवा-परकृतआत्मभिन्न अन्य द्वारा संपादित है, या स्वपर-उभय-द्वारा संपादित है ? प्रश्न का तात्पर्य ऐसा है कि जीवों को जो दुःख होता है-वह क्या स्वसंपादित है ? या पर संपादित है? या तमय संपादिल है ? इसके उत्तर में प्रभु)कहते हैं-'गोयमा ! 'हे गौतम ! 'अत्तकडे दुक्खे' वाक्य
પહેલાં કિયાનું કવિ કરવામાં આવ્યું છે. આ ક્રિયા કમરૂપ હોય છે. અને કર્મઃખનું કારણ હોવાથી દુઃખરૂપ હોય છે. જેથી દુઃખનું નિરૂપણ કરવા માટે સૂત્રકાર નીચે પ્રમાણે સૂત્ર કહે છે.
"जीवाणं भंते ! कि अत्तकडे दुक्खे" त्यात ટીકાર્થ–-આ સૂત્ર દ્વારા ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછયું છે કેसमन् वाना रे "दुक्खे" मछ, आयमा २ना पयारथी २ કર્મ છે તે આત્મકૃત પિતે પિતાની આપે જ સંપાદિત કર્યા છે? કે પરકૃત –પિતાના શિવાય બીજાએ કરેલા છે? અથવા સ્વ-પર-ઉભય–બનેએ સંપાદન કરેલા છે? આ પ્રશ્નનું તાત્પર્ય એવું છે કે-જીને જે દુખ થાય છે, તે શું પતે જ કરેલ છે? અથવા પર–અન્ય દ્વારા સંપાદિત કરેલા છે? અથવા સ્વ५२५ वा समाहित ४२॥ छ ? तन उत्तरमा प्रभु छ है-"गोयमा!
