Page Text
________________
भगवतीस वस्तु विशेषात्म कमधिकरणमस्ति यस्य स अधिकरणी जीवः तथा 'अहिगरणं वि' अधिकरणमपि, शरीरादिकम् अधिकरणम् तेभ्यः शरीरादिभ्यः कथंचिदभिन्नत्वात् जीवोऽधिकरणमपि भवति एतत् द्वयम् जीवस्याविरत्यपेक्षयैबोच्यते यतोऽयमविरतिमान् अथएवाधिकरणी अधिकरणं च । कथं जीवस्योभयरूपत्वं भवतीत्या. शयेन पृच्छति- से केणद्वेणं' इत्यादि, 'से केणडेणं भते' तत्केनार्थेन भदन्त ! 'एवं वुच्चइ जीवे अहिगरणी वि अहिगरणं वि' जीयोऽधिकरणी अपि अधिकरणमपि' नहि आधाराधेययोरेकरूाता भवति धनवानित्यत्र द्रव्यादिरूपं धनम् आधेय
आदि हैं। क्योंकि हनसे ही जीव हिंसादि पाप करता है । इस प्रकार हिंसादिकी लाधमभून वस्तुरूप अधिकरण हैं जिस के ऐसा जीव अधिकरणी है । तथा शरीरादिकरूप अधिकरण है जीव इनले किसी अपेक्षा अभिन्न है-इस कारण जीव अधिकरणरूप भी है। तात्पर्य कहने का यह है कि जीव अधिकरणी भी है और अधिकरणरूप भी है । जीव अधिकरणी भी है और अधिकरणरूप भी है ऐसा जो कहा गया है वह अविरति की अपेक्षा लेकर कहा गया है । अर्थात् जिस कारण से यह जीव अविरतिवाला है-अतः इसी कारण से पह अधिकरणी और अधिकरणरूप है । जीव में कैसे उभयरूपता आती है-इली अभिप्राय से गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'से केणडेणं भंते ! एवं धुच्चइ-जीवे अहिगरणी विअहिगरणंवि' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि जीव अधिकरणी है और अधिकरणरूप भी है ? क्योंकि आधाराधेयों में एकरूपता नहीं होती है जैसे यह धनवान है इत्यादि में द्रव्याરણ રૂપ છે કેમકે તેનાથી જ જીવ હિંસાદિ પાપકર્મ કરે છે. એ રીતે હિંસાદિની સાધનભૂત વસ્તુ રૂપ અધિકરણ છે જેને તેઓ જીવ અધિકરણ છે. તથા શરીરાદી અધિકરણ છે જીવ તેનાથી કંઈક રીતે જુદે છે તે કારણે જીવ અધિકરણ રૂપ પણ છે, તાત્પર્ય કહેવાનું એ છે કે જીવ અધિકરણ પણ છે અને અધિકરણ રૂપ પણ છે, એવું જે કહેવામાં આવ્યું છે. તે અવિરતીની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવ્યું છે. અર્થાત જે કારણથી આ જીવ અવિરતવાળે છે, એ જ કારણથી તે અધિકરણ અને અધિકરણ રૂપ છે જીવમાં એ બન્ને પ્રકારનું સરખાપણુ કેવી રીતે આવે છે તે અભિप्रायथा गीतमा स्वामी प्रभुने मे पूछे छ है “से केणदेणं भंते ! एवं वुच्चइ जीवे अहिगरणी वि अहिगरण वि" है मगवन् ! मे आ५॥ । છે કે જીવ અધિકાર છે અને અધિકરણ રૂપ પણ છે કારણ કે આધારાધેય માં એક રૂપતા બની શકતી નથી જેમ કે ધનવાન છે. ઈત્યાદિમાં
| SR No. | 009322 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 714 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 45 MB |