________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०१७ उ०१ सू०२ तालदृष्टान्तेन कायिक्यादिक्रियानि० ३५३ अत्रैव तालवृक्षनिवर्चकनीवा. ४, अत्रैव फलनिवर्तकजीवाः ५, उपग्राहकजीवाः ६ । एवं मूलादिद्वारेगापि वाच्यानि, तान्येव, दर्शयितुमाह-'पुरिसे णं भंते !' इत्यादि । 'पुरिसे णं भंते !' पुरुषः खलु भदन्त ! 'रुक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा' वृक्षस्य मूलं प्रचालयन् वा 'पवाडेमाणे वा' अधः प्रपातयन् वा, 'कह किरिए' कतिक्रिया ? यः खल्ल वृक्षस्य मूलं कम्पयति अधः पातयति तस्य कति क्रिया भवन्ति ? इति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ! 'जावं च णं से पुरिसे रुकावस्त मूलं पचालेर वा पवाडेइ वा' यावत् च खलु स पुरुषो वृक्षस्य मूलं पचालयति वा प्रपातयति वा 'तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरियाहि पुढे' तावत् च खल्ल स पुरुषः कायिक्यादिपञ्चमिः करके थे ६ स्थान कहे हैं-एक चालक पुरुष, २ ताल फल निर्वर्तक अनेक जीप, ३ गिरने के प्रतिफल की गुरुता को लेकर पुरुष क्रिया ४ तालवृक्ष निर्वर्तक अनेक जीव, ५ फलनिर्वतक अनेक जीव और उप‘ग्राहक जीप ६ । इसी प्रकार ले मूलादि द्वार भी कहलेना चाहिये-इसी बात को लूनकार स्पष्ट करके दिखलाते हैं 'पुरिसेणं भंते ! रुक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा पवाडेमाणे वा कइकिरिए' इनमें गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! कोई पुरुष यदि वृक्ष के मूल को हिलावे अथवा ‘उले गिरावे तो वह पुरुष कितनी क्रियाओंवाला होता है ? इसके उत्तर में प्रभुने कहा-'गोयमा! जावं च णं से पुरिले रुक्खस्स मूल पचालेइ घा, पवाडेह वा' हे गौतम! जो पुरुष वृक्ष के मूल को हिलाता है, अथवा उसे चलता है 'तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरियाहिं पुढे' वह पुरुष कायिक आदि पांच क्रियाओं से स्पृष्ट होता है।' છે. હલાવનાર પુરુષ (૧) તાડફળને વર્તક અનેક જીવ (૨) પડવાવાળા ફળની ગુરૂતાને લઈને પુરુષને લાગતી ક્રિયા (૩) તાડ વૃક્ષ નિર્વક અનેક -જીવ (૪) ફળ નિવર્તક અનેક જીવ (૫) અને ઉપગ્રાહક જીવ (૬) આજ રીતે મૂળ વગેરેના વિષયમાં પણ સમજવું, એજ વાતને સ્પષ્ટ કરવા માટે સ્ત્ર३२४७ छ, है "पुरिसे ण भवे ! रुक्खस्स मूल पचालेमाणे वा, पवाडे माणेवा कइकिरिए" मामा गौतम स्वामी प्रसुन से पूछ समवन् ! પુરુષ જે વૃક્ષના મૂળને હલાવે અથવા તેને પડે તો તે પુરુષ કેટલી ક્રિયા पाणी याय छ, तना उत्तरमा प्रभु है, "गोयमा जावं च णं से पुरिसे लक्खस्स मूलं पचालेइवा पवाडेइवा" गौतम ? पुरुष उनी भूगने
ताव अथ तन ५७ "ताव च णं से पुरिसे काइयाए जाव पंचहि किरि याहि पुढे" ते पुरुष ४ायिही विगरे पाय याथी २८ थाय छे. ते पाय
भ० ४५