________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका शे० १२ उ० १० सू० ३ रत्नप्रभादिविशेषनिरूपणम् ४०५ पुच्छा' हे भदन्त ! सौधर्मः कल्पः किम् आस्मा-सद्रूपः किं वा अन्यः अनात्मा असदुरुपो वर्तते ? इति पृच्छा भगवानाह-' गोयमा ! सोहम्मे कप्पे सिय आया, सिय नोआया जाव नो अयाइय' हे गौतम ! सौधर्मः कल्पः स्यात् आत्मा सदरूपः, स्यात् नो आत्मा-अनात्मा-असद्रूपः, यावत्-स्यात् अबक्तव्या-आत्मा इति च नो आत्मा-अनात्मा इति च शब्देन युगपदव्यदेष्टुमशक्यः। गौतमस्तत्र कारणं पृच्छति-से केण?णं भंते ! जाव नो आयाइय ? ' हे भदन्त ! तत् अथ, केनाथेन, यावत् एवमुच्यते सौधर्मः कल्प: स्यात् आत्मा, स्यात् नोआत्मा स्यात् अवक्तव्यः आत्मा इति च, नो आत्मा इति च शब्देन युगपदव्यपदेष्टु मशक्यः इति भगवानाह-'गोयमा ! अप्पणो आइटे आया परस्स आइडे नो आया, तदुमयस्स पुच्छा' हे भदन्त ! सौधर्मकल्प आत्मा-सप है या नो आत्मा-असद्रूप हैं? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा! सोहम्मे कप्पे लिय आया; जाव नो आयाइय' हे गौतम ! सौधर्मकल्प कथंचित् आत्मा-सदुरूप है, कथंचित् नो आत्मा-असद्रूप है और आत्मा नो आत्मा शब्दों से वह युगपत् वाच्य न होसकने के कारण कथंचित् अवाच्य भी है ३ अर्थ गौतम इस विषय में कारण जानने की इच्छा से प्रभु से ऐसा पूछते हैं -से केण?णं भंते ! जाव नो आयाइय' हे भदन्त ! आप ऐसा किस कारण से कहते हैं कि सौधर्मकल्प कथंचित् सद्रूप हैं, कथंचित् असद्रूप है, और आत्मा नोआत्मा इन शब्दों द्वारा युगपत् अवाच्य होने के कारण वह कथंचित् अवक्तव्य भी है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं'गोयमा! अप्पणो आह नो आया, परस्स आइह नो आया, तदुभय
गौतम स्वामी प्रश्न-"आया भंते ! सोहम्मे कप्पे पुच्छा" 88વનું ! સૌધર્મકલ્પમાં આત્મા-સદુરૂપ છે કે તે આત્મા-અસદુરૂપ છે?
महावीर प्रभुना हत्त२-" गोयमा । सोहम्मे कप्पे स्त्रिय आया, सियनो माथा, जाव नो आयाइय" गीतम! सौधम८५ भभु अपेक्षाये सई. રૂપ છે, અમુક અપેક્ષાએ અસરૂપ છે, અને આત્મા, ને આત્મા, આ બને શબ્દ વડે એક સાથે વાચ્ય નહીં થઈ શકવાને કારણે અવક્તવ્ય પણ છે.
તેનું કારણ જાણવા માટે ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને આ પ્રકારનો प्रश्न पूछे छे “से केणट्रेण भंते ! जाव नो आयाइय" मगन् ! मा५ ॥ કારણે એવું કહે છે કે સૌધર્મકલ્પ કર્થચિત (અમુક અપેક્ષાએ) - સદરૂપ છે, કથચિત્ અસરૂપ છે, અને આત્મા ને આત્મા, આ બે શબ્દો દ્વારા એક સાથે અવાચ્ય હોવાને કારણે કથંચિત અવક્તવ્ય છે? તેને ઉત્તર मायत महावीर प्रभु ४ छ -“गोयमा ! अप्पण्णो आइटें आया, परस्स