________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० १० सू० २ आत्मस्वरूपनिरूपणम्
૩૮૭
मादात्मा भवति । गौतमः पृच्छति आया भंते ! पुढविकाइयाणं अन्नाणे, अन्ने पुढविकाइयाणं अन्नाणे ? ' हे भदन्व ! आत्मा पृथिवीकायिकानाम् अज्ञानस्वरूपो भवति ? किंवा आत्मनोऽन्यत् पृथिवीकायिकानाम् अज्ञानं भवति ? तेषामात्मस्त्ररूपमज्ञानं भवति, उताहो अन्यत्तत् ? भगवानाह - 'गोयना ! आया पुढविकाइयाणं नियमं अन्नाणे, अन्नाणे वि नियमं आया, एवं जाव वणरसइकाइयाणं' हे गौतम ! पृथिवीकायिकानामात्मा नियमादज्ञानस्वरूपो भवति, अज्ञानमपि नियमादात्मा भवति, एवं - पूर्वोक्तरीत्श, यावत् - अष्कायिकानां तेजस्कायिकानांम्, वायुकायिकानाम्, वनस्पतिकायिकानाम् आत्मा नियमादज्ञानस्वरूपो भवति, अज्ञानमपि तेषां नियमादात्मा भवति, तथा च तेषामात्मा अज्ञानस्वरूपो भवति,
,
गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं- 'आया भते | पुढविकाइयाण अन्ना अन्ने पुढचिकाइयाणं अन्नाणे' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकों की आत्मा अज्ञानस्वरूप होती है ? और वह अज्ञान क्या उनकी आत्मा से भिन्न होता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोथमा' हे गौतम! 'आया पुढविकाइयाणं अन्नाणे, अन्ने पुढविकाइयाणं नियमं अन्नाणे, अन्नाणे विनियमं आया' पृथिवीकायिकों की आत्मा नियम से अज्ञानरूप होती हैं और वह अज्ञान उसका आत्मस्वरूप होता है ? ' एवं जीव वणस्सइकाइयाणं' इसी प्रकार का कथन यावत्-अष्कायिकों की, तेजस्कायिकों की, वायुकायिकों की एवं वनस्पत्तिकायिकों की आत्मा के संबंध में भी जानना चाहिये अर्थात्-अष्कायिकों से लेकर वनस्पतिकायिकों की आत्मा नियम से अज्ञानस्वरूप होता है और वह अज्ञान भी उनका नियम से उनकी आत्मरूपता होती है। इससे गौतम स्वामीनी प्रश्न- " आया भंते! पुढविकाइयाणं अन्नाणे, अन्न पुढ विकाइयाणं अन्नाणे ?" हे भगवन् ! पृथ्वी अयिनी आत्मा शुभज्ञानस्वरूप હાય છે? અને તે અજ્ઞાન શુ તેમના આત્માથી ભિન્ન હાય છે.?
,
·
66
महावीर अलुना उत्तर- " गोयमा ! " हे गौतम! आया पुढविकाइयाणं नियमं अन्नाणे, अन्नाणे, विनियम आया " पृथ्वी अयिनो आत्मा નિયમથી જ અજ્ઞાનરૂપ હોય છે અને તેમનું તે અજ્ઞાન નિયમથી જ આત્મ३५ डाय छे. " एवं जाव वणस्सइकाइयाणं” पृथ्वी अयिना हे ४ उथन અસૂકાયિકા, તેજસ્કાયિકા, વાયુકાયિકા અને વનસ્પતિકાયિકાના આત્મા વિષે પણ સમજવું એટલે કે અકાયિકાથી લઈને વનસ્પતિકાયિકા ન્તના જીવાના આત્મા નિયમથી જ અજ્ઞાન સ્વરૂપ હોય છે અને તેમનુ તે અજ્ઞાન પશુ નિયમથી જ તેમના આત્મસ્વરૂપ હાય છે, એટલે કે તે અજ્ઞાન તેમના
-