Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० ५ सू० १ कर्मपुगलस्वरूपनिरूपणम् १५९ एव, सत्र मदो-मत्तता, दर्पः-दृप्तता, स्तम्मा-स्तब्धता, अनम्रतेत्यर्थः, गर्व:भाङ्कारः, आत्मोत्कर्षः-परापेक्षया आत्मनो गुण उत्कृष्टता प्रतिपादनम् , परपरिवादः-परेषामपवदनम् निन्दनम् परेषां परिपातो बा-गुणेभ्यः परिपातनम्, उत्कर्ष:आत्मनः परस्य वा किञ्चित् क्रियया उत्कृष्टताकरणम् , अपकर्षः अभिमानात् स्वापेक्षया परस्य हीनतामतिपादनम् , उन्नतः-उच्छिन्ने नतं पूर्वप्रवृत्तं नमनम् भभिमानादेव अथवा उच्छिन्नो नयः नीविरभिमानात् इति उन्नयः, नयाभावः इतिभावः। उन्नामः-प्रणतस्य अनुप्रवेशा दुन्नमनम् , दुर्नामः-मदादुष्टं नमनं दुनमः, एष खलु मानादिपरिणतकर्मपुद्गलः कतिवर्णः, कतिगन्धः, कतिरसः, कतिस्पर्श, मज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा ! पंचवन्ने जहा कोहे तहेव ' हे गौतम! उससे उत्पन्न होते हैं । मत्तता का नाम मद है, दृप्तता का नाम दर्प है, अनम्रता का नाम स्तंभ-स्तब्धता है, अहङ्कार का नाम गर्व है पर की अपेक्षा से अपने को अपने गुणों द्वारा उत्कृष्ट कहना इसका नाम आस्मोत्कर्षे है दूसरों की निन्दा करना, अथवा गुणों से दमरों को गिराना इसका नाम परपरिवाद है मान से अपनी तथा दूसरे की क्रिया
को कुछ उस्कृष्ट कहना इसका नाम उत्कर्ष है, अभिमान में आकर 'अपनी अपेक्षा दूसरे में हीनता का कथन करना इसका नाम अपकर्षअभिमान से पूर्वप्रवृत्त नमन का त्याग करना, अथवा अभि. मान से नीति का त्याग करना, इसका नाम उन्नत है, नमस्कार करनेवाले को भी नमस्कार नहीं करना इसका नाम उन्नाम है अभिमान के पशवर्ती होकर दुष्टरीति से नमन करना इसका नाम दुनाम है। उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम ! 'पंचविहे जहा कोहे तहेव' मानादि परिणतपुदगल पांच वर्णों वाला है। इस विषय में जैसा क्रोध. મત્તતાનું નામ મદ છે હસતાનું નામ દઈ છે, અનમ્રતાનું નામ સ્ત-સ્તબ્ધતા છે, અહંકારનું નામ ગર્વ છે, અન્ય કરતાં પિતાને ગુણોની અપેક્ષા એ ઉત્કૃષ્ટ કહેવા તેનું નામ આત્મોત્કર્ષ છે, અન્યની નિન્દા કરવી અથવા અન્યમાં કર્ષણનું આરોપણ કરવું તેનું નામ પર પરિવાદ છે, માનને વશ થઈને અન્યની ક્રિયા કરતાં પિતાની ક્રિયાને ઉત્કૃષ્ટ બતાવવી તેનું નામ ઉત્કર્ષ છે. અભિમાનને કારણે પોતાના કરતાં અન્યમા હીનતા લેવાનું કથન કરવું તેનું નામ અપકર્ષ છે. અભિમાનને કારણે પૂર્વપ્રવૃત્ત નમનને ત્યાગ કરે, અથવા અભિમાનને લીધે નીતિને ત્યાગ કરે તેનું નામ ઉન્નત છે. નમસ્કાર કરનારને પણ નમસ્કાર ન કરવા, તેનું નામ ઉજ્ઞાન છે. અભિમાનને કારણે હૃષ્ટ રીતે નમન કરવું તેનું નામ હુનમ છે.
| SR No. | 009320 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 743 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |