________________
भगवतीचे
૨૩
दिre नत्थ' विकलेन्द्रियेषु पृथिवीकायिकादिषु च एकेन्द्रियादि चतुरिन्द्रिय पर्यन्ते संज्ञिपञ्चेन्द्रियेषु मनःपुलपरिवः न सन्ति एकेन्द्रियाणामपि जीवानाम् इन्द्रियादात्मनोवृतेरभावाच तेष्वपि मनःपुद्गलपरावतः न सन्धि, 'वग्ग परियट्टा एवं चेव' वचः पुद्गलपरिपर्ताः पयमेव- पूर्वोक्ततैजसादिपुद्गल परिवर्तन्तु सर्वेषु नैरयिकादिजीवेधु वक्तव्याः किन्तु 'मवरं पगिदिएन after reason ' नवरं - विशेषस्त्वत्र एकेन्द्रियेषु नवोयोगाभावात् वचःपुद्गलपरिवर्तन सम्वीदि भणितव्यम् इति भावः । ' आणापाणुपलपरियहा सव्यत्य एकोरिया जान वैमाणियरस वेमाकियते' जनमाण पुद्गल परिवर्तः सर्वत्र नैरयिकादिचतुर्विंशनिदण्ड कपदमतिपाद्येषु जीवेषु एकोत्तरका:- जघन्येन एको वा, असंख्यात या अनंत तक होनहार है । 'विगलिदिएस नत्थि ' पृथिवीकायिकादिक एकेन्द्रियों में, तथा दिन्द्रिय, तेइन्द्रिय और चौइन्द्रिय इन विकलेन्द्रिय जीवों में, एवं अशि पञ्चेन्द्रियजीवों में मनःपुलपरिवर्त नहीं है । एकेन्द्रिय जीवों में भी इन्द्रियोंकी असंपूर्णता होने से एवं मनोवृत्ति का अभाव होने से इन में भी मनःपुलपरिवर्त नहीं है। 'वहपोलपरियट्टा एवं चेव' वचःपुद्गल परिवर्त पूर्वोक्त तैजसादि पुलपरिवर्त की तरह समस्त नैरयिकादि जीवों में कहना चाहिये, किन्तु 'नवरं एर्गिदिए नत्थि भाणियबा' एकेन्द्रिय जीवों में बचो योग के अभाव से बचःपुलपरिवर्त नहीं है ऐसा कहना चाहिये. 'आणाषाणुपोग्नल परियहा सम्वत्थ एकोसरिया जाव वैमाणियस्स वेमाणियते' आनप्राणपुलपरिवर्तनैरधिकादि चतुर्विंशति दण्डक
बिंगलिदिएस नत्थि " पृथ्वी अयि याहि येडेन्द्रिय कवामां तथा ઢોન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયરૂપ વિકલેન્દ્રિય જીવેામાં અને અસ’જ્ઞી પ'ચેન્દ્રિય જીવામાં મનઃપુદ્ગલપિરવતના અભાવ હાય છે. એકેન્દ્રિય જીવેામાં પણ ઈન્દ્રિયાની અસપૂતા અને મનેવૃત્તિને અભાવ હાવાથી મન:પુદ્ગલ પરિતાના સદ્ભાવ હાતા નથી.
66
<< वह पोमालपरियट्टा एवं चेव" समस्त नारअहि लवासां तैन्स युध्ગપરિવતની જેમ વચ:પુદ્ગલપરિવતના પણ સદ્ભાવ સમજવા જોઈએ. परन्तु " नवरं एगिदिए नत्थि भणियन्त्रा " येडेन्द्रिय कामां वाग्येोगना અભાવ હોય છે, તે કારણે તે જીવામાં વચઃપુદ્ગલપરિવતને પણ અભાવ જ કહેવા જોઈએ, आणापाणुयोगालपरियट्टा सव्वत्थ एकोत्तरिया जाव वेमाजियरस वेमाणियते " नाराहि यावीश उठना लोभी भानार्थ युद्दजाय