________________
१२२
भगवतीसूत्रे तत्र जघन्येन एको वा, द्वौ वा, त्रयो वा, उत्कृप्टेन संख्येया वा, असख्येया था, अनन्ता वा वैक्रियपुद्गलपरिवाः अतीताः अनादिगता वा सन्ति, किन्तु, 'जत्थ नस्थि तत्थ जहा पुढविकाइयत्ते तहा भाणियन्त्रं जाव वेमाणियस्स वेमाणियत्ते' यत्र अप्कायिकादौ नास्ति वैक्रियशरीरम्, तत्र यथा पृथिवीकायिकत्वे उक्त, तथा वाच्यम्-न तत्र वैक्रियपुद्गलपरिवर्ताः अतीता: अनागता वा सन्ति इति भावः, एवं यावत्-अमुरकुमारादि भवनपतेः पृथिवीकायिकादि विकलेन्द्रियस्य मनुष्यपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य, वानव्यन्तरस्य, ज्योतिपिकस्य वैमानिकस्य च अकायिकत्वादौ विकछेन्द्रियत्वे मनुष्यत्वे पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकत्वे भवनपतित्वे इससे वहां अनीतकाल सम्बन्धी अनन्त हो चुके हैं और अनागतकालसम्बन्धी कोई करेगा कोई नहीं करेगा। यदि करेगा तो जघन्य से एक, अथवा दो, अथवा तीन तथा उत्कृष्ट से ये वहां संख्यात या. असंख्यात, या अनन्त तक भी होंगे किन्तु 'जस्थ नत्थि तत्थ जहा पुढविकाइयत्ते सहा भाणियचं, जाव वेमाणियस्त वेमाणियत्ते' अका. यादिभव में वैक्रियशरीर नहीं होता है, तब वहां जैसा पृथिवीकायिक भव में कहा गया है वैसा कहना चाहिये-तात्पर्य कहने का यही है कि यहां पर न भूतकालिक वैक्रिय पुद्गलपरिवर्त हैं और न भावी वैक्रियपुद्गलपरिवर्त हैं । इसी प्रकार से यावत्-असुरकुमारादि भवनपति को, पृथियोकायिकादि को, विकलेन्द्रिय को, मनुष्य को पंचेन्द्रियतिर्यञ्चको, वानव्यन्तरको, ज्योतिष्कको और वैमानिकको, अप्कायादि भव में विकलेन्द्रियभव में, मनुष्यभव में, पंचेन्द्रियतिर्यश्वभव में, भवनपतिભૂતકાલીન એક, બે અથવા ત્રણ ઓછામાં ઓછા કિયપુદ્ગલપરિવર્ત સંભવી શકે છે અને વધારેમાં વધારે સંખ્યાત, અસંખ્યાત અથવા અનંત वैठियपुसपरित व्यतीत थ युध्या छ. "जत्थ नस्थि तत्थ जहां पुढविकाइयत्ते तहा भाणियव्वं, जाव वेमाणियस्त वेमाणियत्ते" अ५४ायि सभा यि શરીરને સદ્ભાવ હેતે નથી, ત્યાં પૃવીકાયિકેના જેવું જ ક્રિયપુદ્ગલપરિવનું કથન કરવું જોઈએ આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે અપકાયિકાવસ્થામાં ભૂતકાલિક વૈક્રિય પુદ્ગલ પરિવર્તન પણ અભાવ સમજવાનું છે અને ભવિ.
કલિક વૈક્રિય પુદ્ગલ પરિવર્તને પણ અભાવ સમજવાનું છે. એ જ પ્રમાણે અસુરકુમારાદિ ભવનપતિના, પૃથ્વીકાયિાદિના, વિકલેન્દ્રિયના, મનુષ્યના, પંચેન્દ્રિયતિયચના, વનયંતરના, તિષિકના અને વૈમાનિકના અપુકાય આદિ ભવમાં, વિકલેન્દ્રિયભવમાં, મનુષ્યભવમાં, પંચેન્દ્રિયતિર્યંચભવમાં,