________________
अताज्ञान
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ८ उ. २ सु. १२ अष्टादशकालादिवारनिरूपणम् ५३९ आभिणिवोहियणाणपज्जवाणं जान केवलनाणपज्जवाण, मड अम्नाणपज्जवाणं, सुग अन्नाणपज्जवाणं, विभंगनाणपज्जवाणं कयरे कयरे हिंतो जाव विसेसाहिया वा ? ' हे भदन्त ! एतेषां खलु आभिनियो विकज्ञानपर्याणां यात् केवलज्ञानपर्यवानाम्, मत्यज्ञानसूर्यमाणाम् श्रुताज्ञानपर्यवानाम् विभङ्गज्ञानपर्यवाणाम् मध्ये कतरे पर्ययाः कतरेभ्यः पर्यवेभ्यो यावत् अल्पावा, चहुकावा, तुल्यावा. विशेषाधिका वा भवन्ति, भगवानाह - गोयमा ! सन्वत्थोवा मण- पज्जवनाणपज्जत्रा. विभंगनागपज्जत्रा, अनंतगुणा ओहिनाणपज्जवा. अनंत गुणा, सुयअन्नाणपज्जचा अनंत गुणाः सुयनाणपज्जवा विसे माहिया' हे गौतम ! सर्वस्तोकाः मनः पर्यवज्ञानापर्यायाः, तस्य मनोमात्रविषयत्वात् तेभ्योऽपि त्रिभङ्गज्ञानपर्यायाः अनन्तगुणाः, मनःपर्यवज्ञ नपर्यायापेक्षया विभङ्गज्ञानस्य 'एएसिंगं भंते! आभिणिदोहियनाणपजवाणं जाब केवलनागपज्जचाणं म अन्नाणपज्जवाणं, सुयअन्नाणपज्जवाणं, विभगनाणपज्जवाणं कमरे करे हिंतो जाव विसेसाहिया वा' हे भवन्त ! इन आभिनिबोधिज्ञान पर्यायोंमें यावत् केवलज्ञान पर्यायोंमें, मत्यज्ञात पर्यायोंमें, पर्यायों में विभंगज्ञान पर्यायोंमें कौन पर्याये किन पर्यायोंसे अल्पहैं ? बहुत हैं ? तुल्य हैं ? और कौन पर्यायें किन पर्यायौसे विशेपाविक हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोमा' हे गौतम! 'सन्वत्थोवा मण अनंतगुणा, ओहिनाणपज्जवा पज्जवनाणपज्जवा, विभंगनाणपजवा अनंतगुणा, सुय अन्नाणपज्जवा अणूंनगुणा, सुयनागपूजवा विसेस हिया' सबसे कम मनःपर्यवज्ञानकी पर्याये हैं | क्यों कि यह मनोमात्रको विषय करनेवाला होता है । इनकी अपेक्षा विभंगज्ञानकी पर्यायें प्रश्न :- एएसि णं ते! आभिणिवोहियनाणपज्जवाणं जात्र केवलनाणपज्जनाणं, मइअन्नाणपज्जवाणं, सुयअन्नाणपज्जवाणं, त्रिभंगनाणपज्जवाणं करे करे तो जात्र विसेसाहिया वा' हे भगवन् ! या मलिनियोषिष्ट ज्ञाननी पर्यायाभा-यावत्-देवजज्ञाननी पर्यायां, भत्यज्ञाननी पर्यायाभा, श्रुताज्ञाननी पर्यायाभा, વિભગજ્ઞાનની પર્યાયામા કઈ પર્યાયે કઇ પર્યાયેાથી અલ્પ છે ! વિશેષ છે ? તુલ્ય સમાન ' गोयमा' गौतम् ! છે અને કઇ પર્યાય કઇ પર્યાયાથી વિશેષાધિક છે ? ઉત્તર ઃसन्वत्थोवा मणपज्जवनाणपज्जचा, विभंगनाणपज्जत्रा अनंतगुणा, ओहिमाणपज्जवा अनंतगुणा, सुयनाणपज्जना विसेसाहिया ' બધાથી ઓછી મન પ`વજ્ઞાનની પર્યાએ છે. કારણકે તે મને માત્રને વિષય કરવાવાળુ' છે. તેની અપેક્ષાથી વિભગજ્ઞાનની પર્યાયે અનન્ત છે. કારણકે આ જ્ઞાન
सुयअन्नाणपज्जवा अनतगुणा,
-
6