________________
५३८
भगवतीभत्रे विषय' पृच्छति - ‘एएसि णं भंते ! मइअन्नाणपज्जवाण, सुयअन्नाण पजवाणं, विभंगनाणपज्जवाण य कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त । एतेषां खलु मत्यज्ञानपर्यवाणाम्, श्रुताज्ञानपर्यवाणाम्, विभङ्गज्ञानपर्यवाणाम् च मध्ये कतरे कतरेभ्यो यावत्-अल्पावा वहुका वा, तुल्या वा विशेषाधिका वा वर्तन्ते ? भगवानाह- गोयमा ! सात्योवा विभंगनाण पज्जवा, सुयअन्नाणपज्जवा अणंतगुणा, मइअन्नागपजवा अणतगुणा' हे गौतम ! सर्वस्तोकाः विभङ्गज्ञानपर्यवाः मत्यज्ञानाद्यपेक्षया तस्याल्पविषयत्वात्, तेभ्यो. ऽनन्तगुणा श्रुताज्ञानपर्यवाः, तेभ्योऽपि मत्यज्ञानपर्यायाः अनन्तगुणाः,
अथ जान्यज्ञानि मिश्रविपयोल्पबहुत्व वक्तव्य तां प्ररूपयितुमाह-एएसिणं भंते! . प्रश्न करते हैं-एएसिं गं भंते ! मइ अन्नाणपज्जवाणं-सुय अन्नाण पज्जनाणं, विभंगनाणपज्जवाण य कयरे कयरहितो जाव विसे साहिया वा' हे भदन्त ! इन मत्यज्ञान पर्यायोंमें, श्रुताज्ञानपर्यायोंमें, विभगज्ञान पर्यायोंमें कौन पर्याये किन पर्यायों से अल्प हैं, कौन पर्यायें किन पर्यायोंसे बहुत हैं, कौन पर्याये कौन पर्यायों के समान हैं और कौन पर्यायें किन पर्यायोंसे बहुत हैं, कौनपर्याये कौन पर्यायोंके समान हैं और कौन पर्याये किन पर्यायोंसे विशेषाधिक हैं। इसके उत्तरमें प्रभु कहते हैं 'गोयमा हे गौतम ! 'सब्वत्थोवा विभंगनाणपज्जवा' सबसे कम विभगज्ञानी पर्याये हैं। क्यों कि यह मत्यज्ञानादिको अपेक्षा अल्प विषयवाला होता हैं । इनकी अपेक्षा श्रुतज्ञान की पर्याय अनन्तगुणी होती हैं। इनकी अपेक्षा भी मत्यज्ञानकी पर्याये अनन्तुगुणी होती हैं।
अब सूत्रकार ज्ञानो और अज्ञानीकी मिश्र अवस्थामै अल्पबहत्वका प्रतिपाइन करते हैं- इममें गौतम स्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैंविषयमा प्रश्न ४३ छ 'एएसिं णं भते ! मइअन्नाणपज्जवाणं सुयअन्नाणपज्जवाणं, विभंगनाणपज्जवा णं य कयरे कयरे हितो जाव विसेसाहिया वा' हे महन्त ! આ મત્યજ્ઞાનની પયામાં, શ્રતજ્ઞાનના પર્યમાં, વિભ ગજ્ઞાનની પર્યાયામાં કઈ પર્યાય કઈ પર્યાથી અલ્પ છે કઈ પર્યાયે કઈ પર્યાયથી વિશેષ છે કઈ પર્યાયે કઈ पायोनी समान छ मते पर्याय ४४ पर्यायाया विशेषाधि छ ? उत्तर :-'गोयमा' के गौतम । 'सबत्थोवा निभंगनाणपज्जवा' साथी माछी विज्ञाननी પર્યાય છે. કારણકે તે મયજ્ઞાનાદિની અપેક્ષાથી અવિષયવાળી હોય છે. તેની અપેક્ષાથી શુતાપ્સ નની પર્યાયે અનન્તગણી છે તેની અપેક્ષાએ પણ મત્યજ્ઞાનની પર્યાય અનંતગણી છે હવે સૂત્રકાર જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીની મિશ્ર અવસ્થામાં અલ્પબહુવનું પ્રતિપાદન કરે છે.