Bhagwati Sutra Part 06

SR No.: 009316
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1964
Total Pages: 811
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_bhagwati
File Size: 47 MB

Page 499

BL
1
- प्रमेयचन्द्रिका टोका श.८ उ. २ सू. ११ ज्ञानगोचरनिरूपणम्
४९३
नाणं ते! केवइए त्रिभए पण्णत्ते ?" गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! आभिनिबोधिकज्ञानस्य मतिज्ञानलक्षणस्य खलु कियान किपरिमाणः विषयः गोचरः ग्राह्येोऽर्थः प्रज्ञप्तः कथितः ? भगवानाह - 'गोयमा ! से समासंभ चउन्त्रि पण्णत्ते' हे गौतम! स आभिनिवोधिकज्ञानस्य विषयः, तद् वा आभिनिवोधिकज्ञानं समासतः संक्षेपतः अवान्तरभेदानां प्रधानभेदान्तर्भावेनेत्यर्थः चतुर्विधश्चतुर्विधं वा प्रज्ञप्तम्, 'तंजहा- दव्बओ, खेत्तओ, कालओ, भावओ' तद्यथा - व्यतः - धर्मास्तिकायादीनि द्रव्याणि आश्रित्य क्षेत्रत
टीकार्थ- १७वां द्वार ज्ञानगोचर नामका है इसमें प्रत्येक ज्ञानका विषय और स्वरूपका कथन हुआ है । सूत्रकार यहां पर प्रत्येक ज्ञानका विषय कितना है यही बात प्रकट कर रहे हैं- इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है 'आभिणियोहियनाणम्स ण भंते ! के चहए विसहर पण्णत्ते' हे भदन्त ! आभिनिवोधिकज्ञान- मतिज्ञानका कितना विषय है ? अर्थात् मतिज्ञान कितने विषयको ग्राह्य अर्थको जानता और देखता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा' हे गौतम ! से 'समासओ चउच्चिहे पण्णत्ते' मतिज्ञान का विषय संक्षेपसे चार प्रकारका कहा गया है । संक्षेपसे कहने का तात्पर्य ऐसा है कि मतिज्ञान के विषयभूत पदार्थोंके जितने भी अवान्तर भेद हैं उन सबका प्रधान भेदों में अन्तर्भाव कर लिया गया है । 'तंजहा' उसके चार प्रकार इस तरह से हैं- 'दव्वओ, खेत्तओ, कालओ, भावओ, द्रव्यकी अपेक्षासे, क्षेत्रकी अपेक्षासे, कालकी अपेक्षासे, भावकी अपेक्षासे,
"
टीडाथ :- સત્તરમા દ્વારનુ નામ જ્ઞાનગેાચર છે. તેમા દરેક જ્ઞાનના વિષય અને સ્વરૂપનુ કંથન કર્યુ છે સૂત્રકાર અહીમ પ્રત્યેક જ્ઞાનના વિષય કેટલા છે, તેજ વાત प्रगट ४२ ७ तेमां गौतमे प्रभुने मे पूछयु छे! 'आभिणिवोहियमाणस्स णं अंते here विसर पण्णत्ते ' है लगनन् । अलिनिधि ज्ञान – भतिज्ञानना पैटसा વિષયા છે ? અર્થાત મતિજ્ઞાન કેટલા વિષયેાને – એટલે ગ્રાહ્યઃઅને જાણે છે અને દ્વેષે છે. તેના ઉત્તરમા પ્રભુ કહે છે કે 4 गोयमा ' हे गौतम! से समासओ चविहे पण्णत्ते' भतिज्ञाननो विषय क्षेप्तथी यार अभरना ह्या छे. સ ક્ષેપથી રહેવાના હેતુ એ છે કે મતિજ્ઞાનના વિષયભૂત પદાર્થાના જેટલા અવાન્તર ભેદે છે તે सधजानो प्रधान लेहोमा त पुरी सीधे समावेश पुरी सीधे 'तं जहा ' - તેના ચાર પ્રકારો આ પ્રમાણે છે दoaओ, खेत्तओ, कालओ, भावओ ' द्रव्यना અપેક્ષાથી, ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી, કાળની અપેક્ષાથી અને ભાવની અપેક્ષાથી – દ્રવ્યની અપેક્ષા
८