________________
-४२४
भगवती
'ऽपि
तत्र 'मणपज्जवणाणवज्जाइ चत्तारि णाणाई, तिनि अन्नाणाई भयणाए' मनः पर्यवज्ञान जीनि चत्वारि ज्ञानानि त्रीणि अज्ञानानि च भजनया भवन्ति, तथा च मनः पर्यवज्ञानरयालब्धिका ये ज्ञानिनस्ते मतिश्रुतापेक्षया द्विज्ञानिनः, मतिश्रुतावधिज्ञानापेक्षया त्रिशनिनः, केवलज्ञानापेक्षयातु एकज्ञानिनो भवन्ति, ये तु अज्ञानिनस्ते मत्यज्ञान - श्रुताज्ञानापेक्षया द्वयज्ञानिनः, मत्यज्ञान - श्रुलाज्ञान विभङ्गज्ञानापेक्षया तु त्र्यज्ञानिनो भवन्तीति भावः । गौतमः पृच्छति'केवलनाणलद्धियाणं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी ?' केवलज्ञानलब्धिकाः खलु भदन्त ! जीवाः किं ज्ञानिनो भवन्ति, अज्ञानिनो वा ? 'गोयमा ! नाणी, नो अन्नाणी, नियमा एगणाणी केवलनाणी' हे गौतम! केवलज्ञानलब्धिका जीवा ज्ञानिनो भवन्ति, नो अज्ञानिनः, तत्रापि नियमात् अज्ञानी भी होते हैं । जो इनमें ज्ञानी होते हैं वे 'मणपज्जवणाणबज्जाई चत्तारिणाणाइ तिनि अन्नाणाई भयणाए' मतिज्ञान, श्रुतज्ञानकी अपेक्षा से दो ज्ञानवाले होते हैं और मतिज्ञान, श्रुतज्ञान और अवधिज्ञानकी अपेक्षासे तीनज्ञानवाले हैं और केवलज्ञानकी अपेक्षासे एक ज्ञानवाले होते हैं । तथा जो इनमें अज्ञानी होते हैं वे मत्यज्ञान,
भगवानाह -
ताज्ञानकी अपेक्षासे दो अज्ञानवाले और विभंगज्ञान सहित तीन अज्ञानवाले होते हैं । अब गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं 'केवलनाणलद्धियाणं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी' हे भदन्त ! जो जीव केवलज्ञान लब्धिवाले होते हैं वे क्या ज्ञानी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा' हे गौतम ! 'नाणी, नो अन्नाणी' केवलज्ञान लब्धिवाले जीव नियमसे ज्ञानी ही होते हैं પશુ હોય છે અને અજ્ઞાની પણ હોય છે. તેમનામા જે જ્ઞાની હોય છે તેઓ मणपज्जवनाणचज्जाई चचारिनाणाइ, तिन्नि अन्नाणाई भयणाए મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન એ બે જ્ઞાનથી જ્ઞાનવાળા હાય છે અવધિજ્ઞાનની અપેક્ષાએ ત્રણ જ્ઞાનવાળા અને કેવળજ્ઞાનની અપેક્ષાએ કેટલાક કેવળજ્ઞાનવાળા અને મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને જ હેાય છે. તથા તેગ્મામા જે અજ્ઞાનો હાય છે તે મત્યજ્ઞાન, શ્રુતાજ્ઞાનની અપેક્ષાએ એ અજ્ઞાનવાળા અને વિભગદાન સહિતની અપેક્ષાએ ત્રણ જ્ઞાનવાળા હાય છે પ્રશ્ન ઃ— ' केवलनाणलद्धियाणं भंते जीवा किं नाणी अन्नाणी ' हे अहन्त ! ঐ ધ્રુવળ જ્ઞાનલબ્ધિવાળા હોય છે તે નાની હાય છે કે અજ્ઞાની હાય છે ? ઉ. :हे गौतम! ' नाणी नो अन्नाणी ' ठेवणज्ञानवाणा व नियमथी ज्ञानी
4
,
होय छे. 'गोयमा'