________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ८ उ. २ मृ. ५ ज्ञानभेद निरूपणम्
३३९
•
द्वीपकुमारो -दधिकुमार - दिशाकुमार - वायुकुमार - स्तनितकुमारा अपि विज्ञानिनेा नियमतो भवन्ति, त्र्यज्ञानिनस्तु भजनया के चिद्वयज्ञानिनः केचिच्च यज्ञानिना भवन्ति इति भावः । गौतमः पृच्छति - 'पुढ विकाइयाणं भंते ! किं नाणी अन्नाणी ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकाः खलु किं ज्ञानिनेा भवन्ति ? अज्ञानिनेो वा भवन्ति? भगवानाह - 'गोयमा ' नो नाणी, अन्नाणी' हे गौतम ! पृथ्वी कायिकाः नो ज्ञानिनेा भवन्ति, अपितु अज्ञानिनेो भवन्ति, जे अन्नोणी ते नियमा दुअन्नाणी - मइअन्नाणी य, सुयअन्नाणी य' ये अज्ञानिनः पृथिवीकायिकास्ते नियमात् नियमतो द्वथज्ञानिनो भवन्ति-मत्यज्ञानिनथ, श्रुताज्ञानिनथ । ' एवं जात्र वणस्सइकाइया' एवं पृथिवीकायिकत्रदेव यावत्-अष्कायिकाः, तेजस्कायिकाः, नागकुमार, सुवर्णकुमार, विद्युत्कुमार, अग्निकुमार, द्वीपकुमार, उदधिकुमार, दिशाकुमार, पवनकुमार, और स्तनितकुमार ये सब भवनवासी देव तीन ज्ञानवाले तो नियम से होते हैं परन्तु भजना से कोई २ दो अज्ञानवाले होते हैं और कोई २ तीन अज्ञानवाले होते हैं । अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं ' पुढविकाइयाणं भंते ! किं नागी अन्नाणी ' हे भदन्त ! पृथिवीकायिक जीव क्या ज्ञोनी होते हैं या अज्ञानी होते हैं ? उत्तरमें प्रभु कहते हैं ? 'गोयमा' हे गौतम! 'नो नाणी, अन्नाणी' पृथिवीकायिक जीव ज्ञानी नहीं होते हैं, किन्तु अज्ञानी होते हैं । 'जे अन्नाणी ते नियमा दुअन्नाणी, मइ अन्नाणी य, सुय अम्नाणो य' जो पृथिवीकायिक जीव अज्ञानी होते हैं वे नियम से मत्यज्ञानवाले और श्रुताज्ञानवाले होते हैं । ' एवं जाव वणसह काइया' पृथिवीकायिक जीव की तरह से ही यावत् - अप्कायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक और वनस्पतिकायिक जीव भी ज्ञानी नहीं ઉદધિકુમાર, દિશાકુમાર, પવનકુમાર અને સ્તનિતકુમાર એ બધા ભવનવાસી દેત્ર ત્રણ જ્ઞાનવાળા નિયમથી થાય જ છે પરંતુ ભજનાથી કાઇ કામ એ અજ્ઞાનવાળા અને કાઇ કાઇ भए अज्ञानवाणा होय छे. अन- पुढविक्काइयाणं भंते किं नाणी अन्नाणी' હે ભગવન! પૃથ્વીકાયિકજીવ નાની હોય છે કે અજ્ઞાની ? € - 'गोयमा' नो नाणी अन्नाणी' पृथ्वी अयिव ज्ञानी होता नयी अज्ञानी ४ होय छे 'जे अन्नाणी ते नियमा दुअन्नाणी, मइअन्नाणीय सुयअन्नाणीय' ने पृथ्वीवि अज्ञानी होय छे ते नियभथी भत्यज्ञान भने श्रुतज्ञानवाणा होय 'एवं जाव वणस्सइकाइया' પૃથ્વીકાયિક જીવની જેમ જ અકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક જીવ