Page Text
________________
भगवतीसूत्रे
१०४
स्थितायां वादरः=स्थूलः अग्निकायः ? भगवानाह - 'गोयमा ! णो इणट्टे समट्टे, णष्णत्थविग्गहगइ समावन्न एणं' हे गौतम ! नायमर्थः समर्थः रत्नप्रभागाम् बादरः अनिकाय नैव संभवति, किन्तु इह 'न' इति शब्देन यो वादराग्निकायस्य निषेधः कृतः स विग्रहगतिसमापन्न केन अन्यत्र बोध्यः, विग्रहगत्यापश्नस्तु बादरोऽपि अनिकायः रत्नप्रभायां संभवत्येवेति भावः । ननु यथा वादगग्नेर्मनुष्य क्षेत्रे एव सद्भावेन रत्नमभायां तम्निषेधः कृतः, तथा वादरपृथिवीकायस्यापि पृथिव्यादिष्वेव स्वस्थानेषु सद्भावेन तनिषेधोऽपि अत्र रत्नप्रभायां कर्तुमुचित
अहे बारे अगणिकाए' हे भदन्त ! अधःस्थित इस रत्नप्रभा पृथिवीमें चादर अनिकाय है क्या ? उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं 'गोयमा' हे गौतम ! 'णो इट्टे समद्वे' यह अर्थ समर्थ नहीं है । 'णण्णत्थविग्गहगःसमा नणं ' परन्तु विग्रहगति समापनक वादर भी अग्निकायका वहां निषेधक नहीं है - वह तो वहां संभवित होता ही है इसलिये इरा सूत्रद्वारा जो वहां बादर अनिकाय का निषेध किया गया है वह विग्रहगति समापनक बादर अग्निकाय को छोडकर ही किया गया है ऐसा जानना चाहिये |
शंका- जिस तरह से बादर अग्निका सद्भाव मनुष्यक्षेत्र में ही है. रत्नप्रभा आदिमें नहीं है - इसी कारण उसका वहां निषेध किया गया है. इसी तरहसे बादर पृथिवीकाय का भी वहां निषेध करना चाहिये था क्योंकि वह भी वहां पर नहीं है यह तो पृथिव्यादिरूप अपने स्थानों में ही है । अतः ऐसा होने पर भी वहां उसका निषेध क्यों नहीं किया गया है ? समाधान - सूत्रकी ऐसी शैली नहीं है
उत्तर- 'गोयमा !' हे गौतम 'णो इट्टे समट्टे' तथा जाहर अग्निष्ठाय સંભવી શકતા નથી, 'त्य विग्गहगड़ समावन्नएणं' परतु त्या विग्रहगति સમાપનક (વિગ્રહગતિ પ્રાપ્ત) ખાર અગ્નિકાયના નિષેધ નથી, વિગ્રહગતિમાં વમાન એવાં માદર અગ્નિકાય ત્યાં સ વિત હોય છે. તેથી સૂત્રકારે અહી જે માદર અગ્નિકાયના અસ્તિત્વના નિષેધ કર્યાં છે, તે વિગ્રહગતિ સમાપન્નક ખાદર અગ્ઝિાયને
ાડીને જ કર્યાં છે એમ સમજવું શકા–જેવી રીતે ખાદર અગ્નિકાયના સદ્ભાવ મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં જ છે, રત્નપ્રભા આત્મિા નથી—તે કારણે તેના રત્નપ્રભા પૃથ્વીમા નિષેધ કર્યાં છે, એ જ પ્રમાણે ખાદર પૃથ્વીકાયને પણ ત્યા નિષેધ કરવા જોઇએ, કારણુ કે તેનું પણ ત્યાં અસ્તિત્વ નથી—તે તે પૃથિાદિ રૂપ પાતાના સ્થાનામાં જ છે. આમ હેવા છતાં અહી (રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં) તેના નિષેધ કેમ કર્યાં નથી ? .
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |