________________
भगवतीसूत्र अप्रदेशा अपि ' इस्येक एव भङ्गः तत्र-उत्पत्तिमरणविरहाभावात् , अत एवोक्तम् जीवैकेन्द्रियवर्ज भङ्गत्रिकमिति । तथाहि ' सपदेशाः१, 'सप्रदेशाश्च अप्रदेशश्च २ 'सप्रदेशाश्च अपदेशाश्व३ इति भङ्गत्रयम् , सिद्धपदं त्वत्र न वक्तव्यं, तेपामनाहारकत्वात् । तथाहि-आहारकपदविशेपितौ एकत्वबहुत्वविषयकदण्डको अधस्तन प्रदर्शितरीत्या वेदितव्यौ, तत्र प्रथमम् एकत्वदण्डकाभिलापमाह-'आहारए णं भंते । उत्पत्ति और मरण के विरह का अभाव रहता है इस कारण उसमें "सप्रदेशा अपि अप्रदेशा अपि" ऐसा एक ही भंग-तीसरा ही भङ्ग बनता है। इसी कारण "जीवैकेन्द्रियवज भङ्गत्रिकम् " ऐसा सूत्रकार ने कहा है। आहारक जीवों में भगत्रिक इस प्रकार से हैं-(१) आहारक जीव सप्रदेश होते हैं ऐसा यह प्रथम भंग है । " सप्रदेशाश्च अप्रदेशश्च कितनेक पूर्वोत्पन्न अहारक जीव सप्रदेश होते हैं और कोई एक नया उत्पद्यमान आहारक जीव अप्रदेश होता है । यह द्वितीय भंग है। "सप्रदेशाश्च अप्रदेशाश्व" कितनेक पूर्वोत्पन्न आहारक जीव सप्रदेश भी होते हैं और कितनेक उत्पद्यमान आहारक जीव अप्रदेश भी होते हैं, यह तृतीयभङ्ग है। "सिद्धपदंत्वन न वक्तव्यम्" का तात्पर्य यह है कि सिद्ध जीव अनाहारक होते हैं इस कारण यहां उन्हें ग्रहण नहीं किया गया है। इस विषय में विशेषरूप से स्पष्टीकरण इस प्रकार से है-आहारक पद से विशेषित हुए दो दण्डक कि जो एक आहारक जीव છોડવાનું કારણ એ છે કે એકેન્દ્રિય જીવમાં ઉત્પત્તિ અને મરણના વિરહનો मा २९ छे, ते २ तमना (सप्रदेशा अपि अप्रदेशा अपि) मे એક જ ભંગ–બ્રીજે ભંગ જ બને છે. તે કારણે સૂત્રકારે એવું કહ્યું છે કે (जीवैकेन्द्रियार्ज भगत्रिकम् ) मे ७३ ५४२ मन सन्द्रियन छोडसन બાકીના આહારક જીવોના ત્રણ ભંગ થાય છે તે ત્રણ ભંગ નીચે પ્રમાણે છે
(१) माडा२४ ७ सप्रदेश डाय छे. (२) (सनदेशाच अप्रदेशश्च ) કેટલાક પૂર્વોત્પન્ન આહારક છ સપ્રદેશ હોય છે અને કેઈક ન ઉત્પન્ન
ये मा.२४ ७१ महेश डाय छ. (3) "सप्रदेशाश्च अप्रदेशाश्च ) टमा પૂર્વોત્પન્ન આહારક છ સપ્રદેશ હોય છે અને કેટલાક નવા ઉત્પન્ન થતા भाडा२४ G! यप्रदेश छे. (सिद्धपदंत्वत्र न वक्तव्य) सिद्ध ७ मनाહારક હોય છે, તે કારણે ઉપર્યુક્ત આહારક છમાં તેમને સમાવેશ થતો નથી. આ વિષયનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે છે–