Page Text
________________
प्रचन्द्रिका टी० श०५ उ०७ सू० ६ पुद्गलद्रव्यस्यापवहुत्वनिरूपणम् ५३३'
छाया - क्षेत्रा - वगाहन द्रव्ये भावस्थाना - युरल्पबहुत्वे,
स्तोका असंख्यगुणितास्त्रीणि च शेषा. कथं नेयाः ॥ १ ॥ क्षेत्रामूर्त्तत्वात् तेन समं बन्धप्रत्ययाभावात्,
ततः पुद्गलानां स्तोकः क्षेत्रावस्थानकालस्तु ॥ १ ॥ " अयं भावः- क्षेत्रस्य आकाशस्य अमूर्ततया तेन सह पुद्गलानां विशिष्टवन्धनकारणस्य स्नेहादेरभावात् नैकत्र ते पुद्गलाविर तिष्ठन्ति - शेषः स्पष्टार्थः ॥ १॥ अथावगाहनायुर्वहुत्वं प्रतिपादयति
" अण्णवखेत्तगयस्स वि, तं चिय माणं चिरपि संघरह,
ओगाहणना से पुण, खेत्तन्नत्तं फुडं होइ ॥ १ ॥ छाया - अन्यक्षेत्रगतस्यापि तदेव मानं चिरमपि संघरति । अवगाहनानाशे पुनः, क्षेत्रान्यत्वं रफुटं भवति ॥ २ ॥
इन गाथाओं द्वारा यह समझाया गया है कि क्षेत्रस्थानायुष्क, अवगाहनास्थानायुष्क, द्रव्यस्थानायुष्क और भावस्थानायुक इनमें क्षेत्रस्थाना युक सबसे थोड़ा है और बाकीके तीन असंख्यात गुणे हैं यह बात किस तरह से जानी जा सकती है ? तो इस विषय में उत्तर देते हुए सूत्रकार कहते हैं- क्षेत्र अमूर्त होता है, इस कारण उसमें कोई आकार तो होता नहीं है, आकार नहीं होने से बंधन के कारण जो स्नेह आदि गुण हैं वे भी उसमें नहीं होते हैं, इस कारण पुद्गलों का वहां पर अवस्थान चिरकाल तक नहीं हो सकता है । अतः क्षेत्रावस्थान काल अल्प - कहा गया है । बाकी का अर्थ स्पष्ट है । अवगाहनायु की बहुता अधिकता प्रतिपादन करने के अभिप्राय से सूत्रकारने " अण्णखेत्तगयस्स " इत्यादि गाथा
આ ગાથાઓ દ્વારા એ સમજાવવામાં આવ્યું છે કે ક્ષેત્રસ્થાનાચુષ્ક, અવગાહના સ્થાનાયુષ્ય, દ્રવ્યસ્થાનાયુષ્ક અને ભાવસ્થાનાયુષ્ય, એ ચારેમાં ક્ષેત્રસ્થાનાયુષ્ય સૌથી ટૂંકું' છે, ખાકીના ત્રણ તેના કરતાં અસખ્યાત ગણા છે, એ વાત કેવી રીતે સમજી શકાય છે ? તા તેને જવામ આપતા સૂત્ર કાર કહે છે-ક્ષેત્ર અમૂર્ત હેાય છે, તે કારણે તેના કાઈ આકાર તેા હતેા નથી; આકાર નહી હાવાથી ખંધનના કારણરૂપ સ્નેહ ( ચીકાશ ) આદિ જે ગુણેા હોય છે તેમને પણ તેમાં અભાવ હૈાય છે. તે કારણે પુદ્ગલા ત્યાં લાંખા કાળ સુધી રહી શકતાં નથી. તેથી જ ક્ષેત્રાવસ્થાનકાળ અલ્પ કહ્યો છે. હવે અવગાહનાયુની અધિકતાનું પ્રતિપાદન કરવા માટે-સૂત્રકારે આ ગાથા કહી छे- (अण्णखेचगयरस ) इत्यादि,
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |