Page Text
________________
भगवती सूत्रे
अत्र जम्बूद्वीपे सूर्यद्वय सद्भावात् प्रश्नोत्तरसूत्रयोः युगपदेव दिग्द्वये दिवसः प्रतिपादितः यद्यप्यत्र ' दक्षिणार्धे ' तथा ' उत्तरार्धे ' इत्युक्तम् तथापि अर्धशब्दस्यात्र भागमात्रार्थकतया तयोः ' दक्षिणभागे ' ' उत्तरभागे ' इत्यर्थोऽवसेयः अन्यथा तयोर्यथाश्रुतार्थत्वे सम्पूर्णे एव दक्षिणार्थे उत्तरार्धे च दिवसलाभेन पूर्वपथिमयोः रात्रिप्रतिपादनासङ्गत्यापत्तिः अर्धद्वयकथनेन समग्रक्षेत्रस्य परिग्रहात्, एवमग्रेऽपि दक्षिणार्धादिशब्देन दक्षिणादिदिग्भागमात्रस्यैव ग्रहणं बोध्यम्, न गया है । पर्य यह है कि जब दक्षिणार्ध में दिवस होता है-तब उत्तराधे में भी दिवस होता है। और जब उत्तराध में दिवस रहता है
सुमेरू पर्वत की पूर्वपश्चिम दिशा की तरफ रात्रि रहती है ।
२४
जम्बूद्वीप में सूर्यो का सद्भाव कहा गया है इसी कारण प्रश्नोत्तर एक ही साथ दो दिशाओं में दक्षिणार्ध में और उत्तरार्ध में दिवस कहा गया है । दक्षिणार्ध शब्द का अर्थ दक्षिणदिग्विभाग और उत्तरार्ध का अर्थ उत्तरदिग्भाग है । अर्ध शब्द का अर्थ यहां अमुक भाग मात्र किया गया है । इस तरह एक दक्षिणदिशा के अमुक भाग में और दूसरे उत्तरदिशा के अमुक भाग में दिवस होता है ऐसा अर्थ जानना चाहिये, न कि दक्षिण के समग्र भाग में दिवस होता है ऐसा अर्थ नहृीं जानना चाहिये, कहने का तात्पर्य यह है कि दक्षिणदिशा में आये
દ્વીપમાં આવેલા સંદર્શાવતની પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામાં રાત્રિ હેાય છે. (જ્ઞાન राई भवइ) भने (जाव ) यह भाव्यु छे तेना द्वारा ने सूत्रपाठ हुए रवाना છે, તે ગ્રહણ કરીીને ઉપરના જવાબ પૂરે પૂરા લખ્યા છે) આ પ્રશ્નનાત્તરનું તાત્પર્ય એ છે કે જમૂદ્રીપના દક્ષિણામાં પણ દિવસ હાય છે અને જ્યારે ઉત્તરામાં દિવસ હાય છે, ત્યારે સુમેરુ પર્વતની પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશા તરફ રાત્રિ હાય છે.
જ ખૂદ્રીપમાં સૂર્યને સદ્ભાવ (એ સૂર્યાંનું અસ્તિત્વ) બતાવ્યું છે, તે કારણે જ પ્રશ્નાત્તર સૂત્રામાં એક સાથે એ ક્રિશાએમાં દક્ષિણા અને ઉત્તરાર્ધમાં– દિવસ કહ્યો છે. દક્ષિણાય એટલે દક્ષિણ દિગ્વિભાગ, અને ઉત્તરાધ એટલે ઉત્તરદિગ્વિભાગ. અહીં (અ) શબ્દ ખરાખર અધ ભાગના અર્થમાં વપરાયે નથી; પણ અમુક ભાગના અમાં જ વપરાયા છે. આ રીતે દક્ષિણાધ એટલે દિક્ષશુ દિશાના અમુક ભાગ અને ઉત્તરાય એટલે ઉત્તર દિશાના અમુક ભાગ સમજવુ જોઈએ. ( ઉત્તરા અને દક્ષિણામાં દિવસ થાય છે, આ કથનના અરે આ પ્રમાણે સમજવા જોઇએ-(દક્ષિણ દિશામાં આવેલા અમુક ભાગમાં
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |