________________
७०२
स्थानाङ्गसूत्रे इत्यं भवनातीनां सप्तानी कानि सप्तानीकाधिपतींश्चोक्त्या सम्पति कल्पेन्द्राणामनीकानि अनीकाधिपतींश्च प्ररूपयति-' सकस्स' इत्यादि । शकस्य दाक्षिणा. त्येन्द्रविशेषस्य सप्तानीकानि सप्तानीकाधिपतयश्च वोध्याः । तत्र सप्तानीकानि पूर्ववदेव वोध्यानि । नवरं-महिपानीकस्थाने धृपभानीकं बोध्यम् । तेषामधिपतयचैते, तथाहि-हरिणैगमेपी पाहातानीकाधिपतिः, वायुः पीठानीकाधिपतिः, ऐरावतकुञ्जरानीकाधिपतिः, दामद्धिः सृप मानीकाधिपतिः, माठरो स्थानीकाधिपतिः, णव के, वशिष्ठ के, जलप्रम के, अमितवाहन के, प्रभञ्जन के एवं महायोष के इन आठ उत्तर दिशा के भवनपतियों के इन्द्रों के सात २ अनीक और सात २ अनीकोधिपनि जानना चाहिये, इस तरह भवनपतियों के साल अनीक और सात अनीकाधिपतियों का कथन करके अपस्सूपकार कल्पे-द्रों के साल अनीक और सात अनीकाधिपतियोंकी प्ररूपणा कहते हैं-"सक्स " इत्यादि
दक्षिण दिशा के इन्द्र विशेष शक के सात अनोक और सात अनीशाधिपति कहे गये हैं-इनमें साल अनीकों के नाम तो पूर्वोक्त जैसे ही हैं परन्तु यहां महिषानीक नहीं है-किन्तु उसके स्थान पर वृषभानीक है, इस सान अनीकों के अधिपति इस प्रकार से हैं-पादा. तानीक का अधिपति हरिणगोपी है, पीठोनीक का अधिपति वायु है, कुञ्जरानीक का अधिपति ऐरावत है, वृषभानीक का अधिपति ઈન્દ્રોની સેનાએ અને સેનાધિપતિઓનાં નામ ધરણની સેનાએ અને સેના વિપતિઓનાં નામ પ્રમાણે જ સમજવા.
हासि, रिस, अभिभाव, पशि४, म, मभितवान, मन પ્રભંજન અને મહાઘોષ, આ આઠ ઉત્તર દિશાના ભવનપતિઓને ઈદ્રોની સેનાઓ અને સેનાધિપતિઓનાં નામ પ્રમાણે સમજવા. આ પ્રકારે ભવનપતિઓના ઈન્દ્રોના સાત અનીકે અને અનીકાધિપતિઓનાં નામ પ્રકટ કરીને હવે સૂત્રકાર કોના સાત અનીક અને સાત અનીકાધિપતિઓનું કથન કરે છે.
', सक्करस" याह
દક્ષિણ દિશાના શક્ક નામના ઈન્દ્રની પાસે સાત અનીકે (સેનાઓ) અને સાત અનીકાધિપતિઓ છે તેની સાન સેનાઓનાં નામ તે ચમરની સેના જેવાં જ છે, પરંતુ ચોથી સેનાનું મહિપાનીકને બદલે વૃષભાનીક સમજવું. તે સાત સેનાઓનાં નામ આ પ્રમાણે કહ્યાં છે–પદાતાનીકને અધિપતિ હરિણગમેપી દેવ છે, પીઠાનીકને અધિપતિ વાયુ છે, કુંજરાનીકનો અધિપતિ
