________________
६५०
स्थानासूत्रे
त्यपराधे धिकारो दण्डः, मध्यमापराधे माकारो दण्डः, जयन्यापरावे तु हकारो दण्ड इति बोध्यम् । उक्तं च दृकारादिविषये -
"
" पढीयाणपमा, तयच उत्थान अभिनवा वीया । पंचम छस् य सत्तमस्स तइया. अभिणवा उ ॥ १ ॥ छाया - मथमद्वितीययोः मयमा तृतीयचतुर्थयोरभिनवा द्वितीय। ।
- पञ्चमपण्ययोश्च सप्तमस्य तृतीया अभिनवा तु ॥ १ ॥ इति ॥ ३ ॥ तथा - परिभाषा - परिभाषणं परिभाषा - अपराधिनं प्रति ' माकुरु । इत्येवं सकोपकथनम् || ४ || तथा - मण्डलबन्धः - मण्डलं निर्दिष्टं क्षेत्रं, तत्र वन्धः= ' नातः प्रदेशाद् गन्तव्य ' - मित्याज्ञाकरणम् । यद्वा- पुरुषा मण्डलरूपेण = समुदायरूपेण समुदिता मा भवन्तित्याज्ञा करणं मण्डलबन्धः ॥ ५ ॥ चारकःथा मध्यम अपराध में जो साकार रूप ही दण्ड था, एवं जघन्य अपराध मैं हक्कार रूप दण्ड था, हकार आदि के विषयमें ऐसा कहा गया है66 पदम बीघाण पढमा " इत्यादि ।
f
J
अपराधी प्रति ऐसा कुपित होकर कहना कि तुम अमुक काम मत करो मण्डल नाम क्षेत्रका है, निर्दिष्ट क्षेत्र में अपराधीको रोक कर रखना यह मण्डल बन्ध है - इस स्थान से तुम आगे नहीं जाना इस प्रकारकी आज्ञा करना सो यही मण्डल बन्ध है । अथवा पुरुष मण्डल रूप से समुदाय रूप से एकत्रित नहीं हो ऐसी आज्ञा करना सो यह भी मण्डल है | अपराधीको कारागारमें डाल देना सो चारक है,
અને સાતમાં કુલકરના સમયમાં ઘણુા જ ભારે અપરાધ કરનારને આ પ્રકા રના દંડને પાત્ર ખતવુ પડતુ તે કુલકરાના સમયમાં મધ્યમ અપરાધ કરનરને માકાર રૂપ દડને પાત્ર ખનવુ પડતુ' અને સામ ન્ય અપરાધ કરનારને હકકાર રૂપ દંડને પાત્ર બનવુ` પડતુ. હમ્કાર આદિના વિષયમાં એવુ કહ્યું છે
2
- " पदम बीयाण पढमा " त्यहि.
(४) " अपराधी प्रत्ये अपायमान थाने मेवु' 'हेवु' ! तु' मा भ्रमરનું કૃત્ય મા કર, ' ઇત્યાદિનું નામ પરિભાષા ક્રૂડ છે. (૫) મડલ એટલે ક્ષેત્ર અપરાધીને કોઇ નિર્દિષ્ટ ક્ષેત્રમાં જ શકી રાખશે! તેનું નામ મંડલમન્ધ છે. ‘* તમારે આ સ્થાન છેડીને જવુ' નહી– અમુક મર્યાદિત સ્થાનમાં જ તમારે રહેવુ' ' આ પ્રકારની આજ્ઞાનું નામ મડલબન્ધ છે. અથવા પુરુષ મડલરૂપે અથવા સમુદાય રૂપે એકત્રિત ન થવું, એવી આજ્ઞાનું નામ મડલ અન્ધ છે.
(૬) સ્ત્રપરાધીને જેલમાં પૂરવે તેનુ નામ ચારક દ ્ છે.
