Page Text
________________
सुंधा टीका स्था०७ सु० १३ सप्तविधभूलनयनिरूपणम्
६०१ धातोनिष्पनत्वाद् विशिष्टचेष्टावत्वं प्रवृत्तिनिमित्तम् , 'कुट ' शब्दस्य ' कुट कौटिल्ये' इति धातोनिष्पन्नत्वात् कौटिल्य प्रवृत्तिनिमित्तम्, इति प्रवृत्तिनिमित्त भेदात 'घटोऽन्यः कुटोऽप्यन्य एव' इति समभिरूडनयो मन्यते इति । इति षष्ठो नयः ६।
तथा—एवम्भूतः-यक्रियाविशिष्टोऽर्थः शब्देनोच्यते ता क्रियां कुर्वद् वस्त्वेवम्भूतम् उच्यते, तत्पतिपादको नयोऽप्येवम्भूतः । अयं भावः-घटतेमानता है, उसका कहना है कि घट और कुट इनका एक अर्थ नहीं होता है क्योंकि " घट" यह शब्द पदार्थ में तव ही व्यवहृत हो सकता है-कि जब वह घट अर्थ विशेष चेष्टावाला होता है अतः घर अर्थ में " घट शब्द " की प्रवृत्ति का निमित्त उसमें विशिष्ट चेष्टावत्ता है। तथा-घट अर्थ में कुट शब्द की प्रवृत्ति तर ही हो सकती है कि जब वह घट कुटिलना संपन्न होता है, चेष्टार्थेक घट धातु से घट शब्द बनता है और " कौटिल्यार्थक कुट धातु से कुट शब्द बनता है, इसलिये घर कुट शब्द की प्रवृत्ति के निमित्त में जय भेद है तो उनके अर्थो में भी भेद है, अतः घट शब्द का अर्थ भिन्न है और कुट शब्द का अर्थ भिन्न है, ६ तथा-जिस क्रिया से विशिष्ट वस्तु जिस शब्द के द्वारा कही जाती है उस क्रिया को करती हुई वस्तु एवंभून कहलाती है, इस वस्तु का प्रतिपादक जो नय है वह नय भी एवंभूत है, यह नय ऐसा कहता है कि जब घट स्त्री 'પ્રવૃત્તિના નિમિત્તવાળા હોય છે. આ નય એવું પ્રતિપાદન કરે છે કે “ઘટ કે અને “કુટ' આ બન્ને પદે એક જ અર્થના વાચક નથી, કારણ કે ઘટે નામના પદાર્થમાં ઘટ શબ્દને વ્યવહાર ત્યરે જ થઈ શકે છે કે જ્યારે તે ઘટ અર્થ વિશેષ ચેષ્ટાવાળો હોય છે. તેથી ઘટ અર્થમાં “ઘટ શબ્દ ” ની પ્રવૃત્તિનું નિમિત્તે તેમાં વિશિષ્ટ છાવત્તા છે. તથા ઘટ અર્થમાં કુટ શબ્દની પ્રવૃત્તિ ત્યારે જ હોઈ શકે છે કે જ્યારે તે ઘટ કુટિલતા સંપન્ન હોય છે. यष्टा पद धातुमाथी घट' शv४ मन छ भने हटिया 'कुटू' ધાતુમાંથી “કુટ” શબ્દ બને છે. આ રીતે ઘર અને કુટ શબ્દોની પ્રવૃત્તિના નિમિત્તમ ભેદ હેવાને કારણે તેમના અર્થોમાં પણ ભેદ છે. તે કારણે ઘટ શબ્દને અર્થ કુટ શબ્દના અર્થ કરતાં ભિન્ન થાય છે.
એવભૂત નય–જે ક્રિયાથી યુક્ત વસ્તુનું જે શબ્દ દ્વારા કથન થાય છે, તે ક્રિયા કરતી વસ્તુને એવંભૂત કહેવાય છે. આ વસ્તુનું પ્રતિપાદન કરનારો જે નય છે તેને એવભૂત નય કહે છે. આ નય એવું કહે છે કે જ્યારે स्था०-७६
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |