________________
सुषा गेका स्था०७ २०१२ सप्तविधमूलगोत्रनिरूरणम्
५७७ छाया-सप्त मूलगोत्राणि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-काश्यपाः १ गौतमाः २, वत्साः ३, कौत्साः ४ कौशिकाः ५ माण्डव्याः ६ वाशिष्ठाः ७। ये काश्यपास्ते सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-ते काश्यपाः १, ते शाण्डिल्याः २ ते गोल्याः ३, ते बालाः ४, ते मुजणाः ५ ते वर्षप्रेक्षकियः ६, ते वर्षकृष्णाः ७। ये गौतमास्ते सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा ते गौतमाः १, ते गार्याः २, ते भारद्वाजाः ३, ते आङ्गिरसाः ४, ते शर्करामाः ५. ते भास्करामाः ६, ते उदगामाः ७१ ये वत्सास्ते सप्तविधाः प्रज्ञताः, तद्यथा-ते वत्साः १, ते आग्नेयाः २, ते मैत्रेयाः ३, ते स्वामिलिनः ४, ते शैलकजाः ५, ते अस्थिषेणाः ६, ते वीतकश्माः ७) ये कौत्सास्ते सतविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-ते कौत्सा. १, ते मौद्गल्यायनाः २, ते पिङ्गलायनाः ३, ते कोडीनाः ४, ते मण्डलिनः ते हारीताः ६, ते सोमकाः ७। ये कौशिफास्ते सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-ते कौशिकाः १, ते कात्यायनाः २, ते शालङ्कायना ३, ते गौलिकायनाः ४, ते पक्षिकायनाः ५, ते आग्नेयाः ६, ते लोहिताः ७ ये माण्डव्यास्ते सप्तविधाः, प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-ते माण्डव्याः ते आरिष्टाः २ ते सम्मुक्ताः ३, ते तैलाः ४, ते ऐलापत्याः ५, ते काण्डिल्याः ६, ते खारायणाः ७। ये वाशिष्ठास्ते सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-ते वाशिष्ठाः १, ते उचायनाः २, ते जारेकृष्णाः ३ ते व्याघ्रापत्याः ४, ते कौण्डिन्याः ५, ते संनिनः ६, ते पाराशराः ७॥ सू० १२ ॥
टीका-'सत्त मूलगोत्ता' इत्यादि
व्याख्या सुगमा । नवरम्-मूलगोत्राणि-मूलम् आदि, आदित्वं चोत्तरापेक्षया, मूलभूतानि यानि गोत्राणि-गोत्रप्रवर्तकतथाविधैकपुरुपप्रभवसन्तानपर." सत्त मूलगोत्ता पण्णत्ता" इत्यादि ॥ सूत्र १२ ॥
टीकार्थ-सात मूल गोत्र कहे गये हैं-जैसे-काश्यप १ गौतम २ वत्स ३ कौत्स ४ कौशिक ५, माडव्य ६ और वाशिष्ठ ७ । जो काश्यप हैं-वे सात प्रकारके कहे गये हैं-जैसे-ते काश्यप १ ते शाण्डिल्य २ ते गौल्य ३ ते वाल ४ ते मुन्नतृण ५ ते पर्वप्रेक्षकी ६ और ते वर्षकृष्ण ७ इत्यादि रूपसे इस सूत्रकी व्याख्या सुगम है । मूल शब्दका अर्थ आदि
" सत्त मूलगोता पण्णत्ता" त्यટીકાઈ–સાત મૂળગોત્ર કહ્યાં છે. તેમનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે–(૧) કાશ્યપ, (२) गौतम, (3) परस, (४) अत्स, (५) शि, (६) भांडव्य मन (७) વાશિષ્ટ કાશ્યપના સાત પ્રકાર કહ્યા છે—(૧) તે કાશ્યપ. (૨) તે શાંડિલ્ય (३) ते गोत्य, (४) वास, (५) ते भुmy, (६) ते ५ प्रेक्षणी अने. (७) ते . स्था०-७३