________________
सुधारीका स्था० सू० ३ सप्तविधजीवनिरूपणम्
५४५ पोतजाः, यद्वा-पोतो वस्त्रम्, तत्सम्मार्जिता इत्र जायन्ते गर्भवेष्टनचर्माऽनावृतत्वाद् ये.ते पोतजाः, यद्वा-पोता-गर्भवेष्टनचर्मरहितगर्भाशयात् जायन्ते इति पोतजाः कुलरशल्लकशश नकुलमृपिकचर्मचटिकावल्युलिकादयः २ । जरायुजाः-जरा.. मेति गच्छतीति जरायुः गर्भवेष्टनचर्म, तस्माज्जायन्ते ये ते तथा-नरमहिप- . गवादयः ३ । रसजा:-रसे मधे जायन्ते इति रसजाः-मयकीटाः, “ रसजो मयकीटः" इति हैमात् । यद्वा-रसेविकृतमधुरादौ जायन्ते इति रसनाः ४॥ संस्वे- . दिमा:-संस्वेददा-धर्माद् जायन्ते ये ते तथा, यूकालिक्षा-मत्कुणप्रमुखाः । वाले होते हैं-वे पोतज हैं, अथवा-पोत नाम वस्त्रका है, इस वनसे पोछे हुएकी नरह जो गर्भवेष्टन चर्मले अनावृत होने के कारण उत्पन्न होते हैं, वे पोनज हैं, अथवा-पोतसे-गर्भवेष्टन चर्मसे रहित गभी शयसे जो उत्पन्न होते हैं, वेपोतजहैं, ऐले वे पोतज कुंजर, शल्लक, शशखरगोश, नकुल, मूषिक, चमगादड़, और वल्गुलिका आदि जीव हैं ।२।
गभवेष्टन चर्मका नाम जरायु है । इस जरायुसे जो जीव पैदा होते हैं, वे जरायुज हैं, ऐसे वे जरायुज जीव नर-मनुष्य, महिष एवं गाय आदि हैं।
जो जीव रसमें उत्पन्न होते हैं, वे रसज हैं-ऐसे ये रसज मयकीट (कीडे) होते हैं । "रसजो मद्यकीटः" ऐसा हैमकोषमें कहा गया है। अथवा-विकृत मधुर (बिगडी मिठाई)आदि रसमें जीव उत्पन्न होते हैं वे रसज हैं।४। - जो जीव पसीने से उत्पन्न होते हैं, वे संस्वैदिम हैं जैसे-यूक, (ज) लीख एवं मत्कुण-खटमल वगैरह । ५। પિત કહે છે. તે વસ્ત્ર વડે લૂછવામાં આવ્યા હોય એવી રીતે-ગર્ભવેઇન ચર્મ વડે અનાવૃત (અનાચ્છદિત હેવ ને કારણે) ઉત્પન્ન થાય છે તેમને પિતજ કહે છે અથવા પિતમ થી ગર્ભવેઇન ચર્મરહિત ગર્ભાશયમાંથી જેઓ ઉત્પન્ન થાય છે તેમને પિતજ કહે છે. હાથી, સસલાં, નેળિયાં, મૂષક.
આદિ પ્રાણીઓને આ પ્રકારમાં સમાવેશ થાય છે.
(૩) ગર્ભવેઝન ચર્મને જરાયુ કહે છે. આ જરાયુમાંથી જે જે ઉત્પન્ન થાય છે તેને જરાયુજ કહે છે. એવા જરાયુજ જીવો મનુષ્ય, ગાય, ભે સ આદિ છે.
(૪) જે છ રસમાં ઉત્પન્ન થાય છે તેમને રસજ કહે છે. મઘકીને मेवा २०४ व ४९ छे. “ रसजो मद्यकोटः " मा प्रार- ४थन २४ જે વિષે હૈમકોશમાં કરવામાં આવ્યું છે તેમને રસ જ કહે છે.
स्था०-६९
