________________
૧૮
स्थानान सूत्रे
मिर्के उपशान्तस्य प्रदेशानुमत्रतोऽप्यवेदनं भवति, क्षयोपशमिके तु वेदनमित्ये 'वानयोर्भेद इति । क्षयोपशमो हि क्रियारूप एव वोभ्य इति । क्षयोपशम निष्पनस्तु आत्मन आभिनिधि ज्ञानादि लब्धिरूपः परिणाम इति ॥ ४ ॥ ' तथा = शंका- औपशमिकसाव भी ऐसाही होता है, फिर इन दोनों में क्या अन्तर है ?
---
उत्तर- - औपशमिक भावमें उपशान्त हुए प्रदेशोंका :वेदन नहीं, " होता है, और क्षायोपशमिक भाव में उदितका वेदन होना है, तात्पर्य यह है कि औम भाव में कर्मों का सत्तारूप उपशम होता है, अतः उसमें नीरस किये हुये कर्मदलिकों का दबे हुए कर्मदलिकोंका वेदन नहीं होता है, परन्तु क्षायोपशमिक में देशघाति प्रकृतियोंका वेदन होता है, सर्व घानियोंमेंसे किननिक सर्वधातियों को उदयाभावी क्ष्य और कितने सर्वघातियों का सदवस्थारूप उपशम रहता है, इसे दृष्टान्तयों समझना चाहिये किसी सेठ के घर ९नव चोर चोरी करनेके · लिये चले इनमें से ४ चार तो आधे रास्ते तक आकर लौट गये और ५ पाँच सेठके मकान तक आकर बैठ गये इनमें से १एक चोर उठा और सेठ के मकान के भीतर घुस गया और चोरी करने लगा अब यहां यों समझ 'लेना चाहिये जो चोर चोरी कर रहा है, वह देशघानिया प्रकृतिका શકા—ઔપશમિક ભાવ પણ એવા જ હાય છે, તેા પછી તે બન્ને વચ્ચે શા તફાવત છે ?
उत्तर-૨—ઔપામિક ભાવમાં ઉપશાન્ત થયેલા પ્રદેશાનુ વેદન થતું નથી અને ક્ષાચેાપશમિક ભાવમાં ઉદિતનું વેઇન થાય છે. આ કથનનુ તાત્પર્ય એ 'છે કે ઔપશમિક ભાવમાં મેનિા સત્તારૂપ ઉપશમ થાય છે, તેથી તેમાં નીરસ -કરાયેલા ક દલિકાનુ-નખાયેલા કČલિકાનુ વેદન થતું નથી. પરન્તુ ક્ષાયેાપશમિકમાં દેશઘાતિ પ્રકૃતિએનુ વેદન થાય છે અને સઘાતિ પ્રકૃતિ આમાંની કેટલીક સાતિ પ્રકૃતિઆના ઉદયભાવી ક્ષય અને કેટલીક સર્વે ઘાતિ પ્રકૃતિએને સદવસ્થારૂપ ઉપશમ રહે છે. આ વાતને એક દૃષ્ટાન્ત દ્વારા સમાવવામાં આવે છે—
:
નવ ચાર કાઇ શેઠને ત્યાં ચારી કરવા ઉપડયા. તેમાંથી ચાર ચાર તા મામાંથી પાછા ફરી ગયા. બાકીના પાંચ ચાર શેડના મકાન પાસે આવીને બેસી ગયા. તેમાંથી એક ચાર યેા. તેણે મકાનમાં દાખલ થઈને ચેરી
