Page Text
________________
सुधा टीका स्था०६ ०५९ आहार - विपपरिणाम निरूपणम्
४७५
1
"रसयुक्तो रसयुक्तभोजनसंबन्धात् २, प्रीणनीयः - रसादिधातुसमताकारी ३, बृंहणीयः = धातूपचयकारी ४ दीपनीयः =अग्निवलजनका ५, दर्पणीयः -वलकर उत्साहका ६ | अथवा - परिणामः - पर्यायः स्वभाव धर्म इति यात् परिणाम परिणाम तोरभेदोपचारात् परिणामवद् भोजनमेवात्र मनोज्ञादिभेदभिनं वोध्यम् । मनोज्ञादिशब्दाच नपुंसकलिङ्गा बोध्या: । तत्र - मनोज्ञम् - अभिलपणीयं 'भोजनम् १, रसिक = माधुर्यादिरयुक्त भोजनम् २ | मीणनीयादीनामर्थः पूर्ववद् बोध्यः ६ इति । तथा विपपरिणामः विपस्य परिणामो दष्टादिभेदे पड़है, जो आहार रसयुक्त भोजनवाला होता है, उसका परिणाम भी रसयुक्त होता है २, जो आहार रसादि धातुओं में समताका करनेवाला होता है, उसका परिणाम भी ऐसाही होता है, अतः प्रीणनीय कहा गया है है, जो आहार धातुका उपचय- वृद्धि करनेवाला होता है, वह आहार परिणामकी अपेक्षा वृहणीय कहा गया हैं ४, जो आहार अग्निबलजनक होता है, वह दीपनीय कहा गया है ५, जो आहार बलकर अथवा उत्साहकर होता है, वह दर्पणीय कहा गया है ६ । अथवा - परिणाम शब्दका अर्थ पर्याय स्वभाव धर्म ऐसा भी होता है, 'इसलिये परिणाम और परिणामी में अभेद उपचारसे परिणाम शब्द द्वारा परिणामवाला भोजनही यहां मनोज्ञ आदि भेदसे ग्रहण हुआ है, ऐसा जानना चाहिये जब मनोज्ञादि शब्द भोजन के विशेषण रूपले कहे जायेंगे तब वे यहां नपुंसक लिङ्गवाले माने जायेंगे अतः जो भोजन अभिलषणीय होता है, वह मनोज्ञ है, जो भोजन माधुर्यादि 'તેના પરિપાક પણુ રસયુક્ત હાય છે જે આહાર રસાદિ ધાતુએમાં સમતા “કરનારા હાય છે તેનું પરિણામ પણ એવું જ હાય છે. તેથી એવા આહારને પ્રીણનીય કહ્યો છે જે આહાર ધાતુની વૃદ્ધિ કરનારા હોય છે એવા શ્રાહારને પરિણામની અપેક્ષાએ ઘૃહણીય કહ્યો છે જે આહાર અગ્નિખલ જતક ( ગરમી ઉત્પન્ન કરનાર) હાય છે તેને દીપનીય ડહ્યો છે. જે આહાર ખલ વર્ધક અથવા ઉત્સાહવર્ધક હોય છે તેને દપણીય કહ્યો છે અથવા પરિણામ’ પના અર્ધાં પર્યાય, સ્વભાવ અને ધર્મ પણ થાય છે. તેથી પરિણામ અને પરિણામીમાં અભેદના ઉપચ રની અપેક્ષાએ પરિણામ શબ્દ દ્વારા પરિણામવાળુ' ભાજન જ અહી મનેાણ આદિ ભેદો વડે ગ્રહણુ થયુ છે, એમ સમજવું જોઇએ. જો મનેજ્ઞ આદિ શબ્દને ભેજનના વિશેષણ રૂપે વાપરવામાં આવે તા અહીં નાન્યતર જાતિમાં તે પદાના પ્રયાગ કરવા પડશે. જેમકે-રે લેાજન અભિલષણીય ( મન ભાવતું) હોય છે તેને મને ભેાજન કહે છે, જે ભાજત
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |