________________
३१८
स्थानान
एषा चास
दोपावतो धर्मवचितानाम् ।
तस्माद् धर्मे यतितव्यं सम्यक् सदा धीरपुरुपैः ||२|| इति ॥० ११॥
इन्द्रियार्थ सति मानुपत्यादिकं सुलभं भवति, तदसंवरे दुर्लभमिति इन्द्रियार्थस्य पङ्क्त्विमाह-
मूलम् - छ इंदियत्था पण्णत्ता, तं जहा --सोईदियत्थे जाव फालिदियत्थे नो इंदियत्थे ॥ सू० १२ ॥
छाया -- पट् इन्द्रियार्थाः प्रशप्ताः, तद्यथा श्रोत्रेन्द्रियार्थो यावत् स्पर्शेन्द्रियार्थो नो इन्द्रियार्थः ॥ ०१२ ।।
टीका -' छ इंदियत्था ' इत्यादि --
इन्द्रियार्था:-इन्द्रियाणाम् अर्थाः = त्रिषया पट्पट् संख्यकाः मशप्ताः । तानेवोह -तयथा-श्रोत्रेन्द्रियार्थ:-श्रोत्रेन्द्रियस्य- अर्थो विषयः शब्दः । यावत्पदात्
एकेन्द्रियादिक जीवोंकी जो यह दीर्घकालकी काय स्थिति प्रकटकी गई है, कही गई है, उसका कारण जीवका वारंवार प्रमादका सेवन करना है। प्रमादका सेवन करनेवाला जीव धर्मसे वर्जित चित्तवाला हो जाता है, इसलिये धीर पुरुषोंका यह कर्त्तव्य है, कि वे धर्म सदा प्रयत्नशील रहे || सू० ११ ॥
इन्द्रियोंके अर्थ यदि इस जीवको संवरकी प्राप्ति हो जाती है, तो मानुषत्व आदिकी प्राप्ति उसे सुलभ हो जाती है, इन्द्रियार्थके असंवरमें नहीं उस अवस्थामें तो वह दुर्लभही बन जाती है, अतः अब सूत्रकार इन्द्रियार्थी पवित्रताका कथन करते हैं
એકેન્દ્રિયાદિક જીવેાની આ જે દીર્ઘકાળની કાયસ્થિતિ પ્રકટ કરવામાં આવી છે, તેનું કારણ એ છે કે તે જીવેએ પૂર્વભવમાં વારવાર પ્રમાદનું સેવન કર્યું હોય છે. પ્રમાદનું સેવન કરનારા જીવ ધથી ર્જિત ( રઢિત ) ચિત્તવાળા બની જાય છે. તેથી ધર્મની પ્રવૃત્તિમાં પ્રવૃત્તિશીલ રહેવાનું ધીર પુરુષાનું કર્તવ્ય થઈ પડે છે ! સૂ ૧૧ ૫
ઇન્દ્રિયાના અČમાં ( વિષયેામાં) જો આ જીવને સ'વરની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે, તે તેને માટે માનુષત્વ આદિની પ્રાપ્તિ સુલભ ખની જાય છે. ઇન્દ્રિ યાર્થીના અરાવરમાં તેા તે દુર્લભ બની જાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર છ પ્રકારના ઇન્દ્રિયાથેનુિં કથન કરે છે.
