________________
स्थानास्त्रे चानाभोगनितितं भवतीति । इति चतुर्थ स्थानम् । तथा न कश्चित् शक्नोति परमाणुपुटलं छेत्तुं-खगादिना द्विधा मर्तुम् , भेत्तुं सूच्यादिना विदारयितुं, अग्नि कायेन समादग्धं= प्रस्मसात् कर्तुं वेति पञ्चमं स्थानम् । तथा न कश्चित् शक्नोति लोकान्ताद् बहिर्गमनायेनि पष्टं स्थानम् ।। मू० ५ ॥ जीयम् अजीचं कर्नु मित्युक्तमिति जीवनस्तावामपनि तस्यैव पड़ भेदानाह
मूलम्-छजीवनिकाया पण्णत्ता, तं जहा-पुढ विकाइया जाव तसकाइया ॥ सू० ६॥
छाया-पजीवनिकायाः प्रज्ञप्ताः, तयथा-पृथिवीकायिका यावत् त्रसकाविकाः ॥ मू० ६॥ है, कि अपनी इच्छाके अनुसार कृत कर्मका वेदन करना और कृतकार्य का बेदन नहीं करना ऐसी ऋद्धि आदिवाला कोई भी जीव नहीं है । सर्वज्ञके ये दो आभोग : निर्वर्तित होते हैं। ऐसा यह चतुर्थ स्थान है। पांचवां स्थान ऐसा है, कि कोई भी जीव ऐमी ऋद्धिः आदिवाला नहीं है, जो परमाणुपुद्गलको खड्ग आदि द्वारा टुकडे कर लके गा उसका सची आदि द्वारा विदारण कर सके या अग्नि द्वारा उसे जला सके तथा छठा स्थान ऐसा है, कि कोई भी जीव ऐसी ऋद्धि आदिवाला नहीं है, कि जो लोकान्त बाहर जानेके लिये समर्थ हो । स्व०५ ॥
जीवको अजीव करने के लिये कोई भी समर्थ नहीं है, इत्यादि जो ऊपरके मुत्रमें कहा है, सो इसी जीव प्रस्तावको लेकर अब सूत्रकार અનુસાર કુકર્મનું વેદન કરવું કે વેદન ન કરવું, એવી અદ્ધિ આદિવાળે કઈ જીવ હોતો નથી. આ બને સર્વસમાં આગ નિર્વર્તિત હોય છે, અને અન્ય જીમાં અનાગ નિર્વર્તિત હોય છે, એવું આ ચોથું સ્થાન સમજવું (પ) ઈ પણ જીવમાં એવી કદ્ધિ આદિને સદ્ભાવ હોતું નથી કે તે પરભણ પંદ્રલના ખડગ આદિ દ્વારા ટુકડા કરી શકે કે સેય આદિ દ્વારા તેને છેદી શકે, કે અગ્નિ દ્વારા તેને બાળી શકે (૬) કેઈ પણ જીવ એવી અદ્ધિ વાળ હતો નથી કે જે લોકાતની બહાર જઈ શકવાને સમર્થ હોય છેસૂ. ૫ !
આગલા સૂત્રમાં એ ઉલ્લેખ થયે છે કે “જીવને અજીવ કરવાને ફેઈ સમર્થ નથી. ” આ જીવના પ્રસ્તાવના અનુસંધાનમાં હવે તેના ૬
