Page Text
________________
स्थामा यस्याक्षादेः अनन्तेति कल्पनया स्थापना कृता तत् स्थापनानन्तकम् - जीवद्रव्याणी पुद्गलद्रव्यागा वा यदनन्तकं तद् द्रव्यानन्तकम् ३। गणनानन्तकम्-गणना संख्यानं तद्रूपम् अनन्तकम् अविवक्षितपरापयादि संख्येयविषयः संख्याविशेप इत्यर्थः ४। नथा प्रदेशानन्तकम् प्रदेशानांसंख्येयादेशानाम् अनन्तकमिति ५। अथ द्वितीयं मकारमाह- अहवा पंचविहे ' इत्यादिना । तत्र-कतोऽनन्त कम्-एकता आयामलक्षणेन एकेनौशेन अनन्तकम्-एकश्रेणी क्षेत्रमित्यर्थः १। उभयतोऽनन्तकम्-उभयता आयामविस्ताराभ्याम् उभाभ्याम् अनन्तकम्-प्रतरक्षेत्रमित्यर्थः २। देशविस्तारानन्तकम्-देशः क्षेत्रस्य रुचकापेक्षया यः पूर्वाधन्यतमदिग्लक्षणः, वह नामानन्तक है, जिस अक्ष (पाशा) आदिकी "अनन्त " इस कल्पनासे स्थापना करली गई हो वह स्थापनानन्तक है, जीव द्रव्योंका अथवा पुद्गल द्रव्योंका जो अनन्तक है, वह द्रव्यानन्तक है, गणना नाम गिनतीका है, इस गिनती रूप जो अनन्तक है, वह गणनानन्तक है, इस गणनानन्तकमें अणु आदिकों की जो संख्यातता है, वह अविवक्षित होनेसे विषय नहीं होती है, यह गणनानन्तक संख्या विशेषरूप होता है, तथा संख्यात प्रदेशोंकी जो अनन्तता है वह प्रदेशानन्तक है, अब अनन्तकी द्वितीय प्रकारता इस प्रकारसे है-आयाम रूप एक अंशसे जो क्षेत्र समश्रेणीवाला होता है, वह एकतोऽनन्तक है, आयाम एवं विस्तारसे दोनोंसे जो क्षेत्र प्रतररूप वर्गरूप होता है, वह उभयतोऽनन्तक है, क्षेत्रका रुचक आदिकी अपेक्षा पूर्वादि अन्यतम दिशा आदिका ( पा) माहिनी “ मनन्त " मा ४६५नाथी स्थापना री सेवामा मावा હોય, તે સ્થાપનાનનક છે. છવદ્રવ્યોનું અથવા પુલ દ્રવ્યોનું જે અનન્તક છે, તે દ્રવ્યાનન્તક છે. ગણન એટલે ગણતરી. આ ગણતરી રૂપ જે અનન્તક છે તેને ગણનાનન્તક કહે છે આ ગણનાનન્તકમાં અશુ આદિની જે સંખ્યાતતા છે તે અવિવક્ષિત હોવાથી તે પ્રતિપાદિત થતી નથી, તે ગણુનાનન્તક સંખ્યાવિશેષ રૂપ હોય છે. સ ખ્યાત પ્રદેશની જે અનન્તતા છે તેનું નામ પ્રદેશાનન્તક છે. બીજી રીતે અનન્તના જે પાંચ પ્રકારે બતાવ્યા છે, તેમનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે--
આયામ (લંબાઈ) રૂપ એક અંશની અપેક્ષાએ જે ક્ષેત્ર સમીવાળું હોય છે, તેને “એકતા અનન્તક' કહે છે. આયામ અને વિસ્તાર, એ બંનેની અપેક્ષાએ જે ક્ષેત્ર પ્રતર રૂપ-વર્ગરૂપ હોય છે, તેને “ઉભયતઃ અનન્તક કહે છે. ક્ષેત્રને ચક આદિની અપેક્ષાએ પૂર્વાદિ કોઈ પણ દિશાને જે
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |