Sthanang Sutram Part 04

SR No.: 009310
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1965
Total Pages: 773
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sthanang
File Size: 43 MB

Page 262

२३८
स्थानाशास्त्र टीका-पंच उक्कला' इत्यादि
डलयोरभेदात् ' उक्कला' इत्यस्य — उत्कटाः' इनिन्छाया । उत्कटा : प्रकष्टाः पञ्चमख्यकाः प्रज्ञप्ताः । तत्र प्रत्येक नामतो निर्दिशति-तद्यथा-दण्डोस्कट:-दण्ड:-आज्ञा अपराधे सति दमनं वा उत्कट:-प्रकृष्टः-भवलो यस्य स तथा । दण्डेन वा उत्कटो दण्डोत्कट इति ॥ १ ॥ एवं राज्योत्कट रतैन्योत्कटादि. ध्वपि बोध्यम् । तत्र-राज्यप्रमुत्यम् । स्तन्यम् चौर्यम् । देश:-प्रसिद्धः । सर्व = दण्डादि समस्तम् । इति । - उत्कल ' इतिच्छाया पक्षेतु ' दण्डोत्कलः ' इत्यादि
टीकार्य--पांच प्रकार के उत्कट कहे गये हैं, जैसे-दण्डोत्कट १ राजशेत्कट २ स्तैन्योत्कट ३ देशोत्कट ४ और सत्कट ५ ड और ल में अभेद होने से " उकल" इसकी संस्कृतच्छाया नत्कट ऐसी होती है। उपट हानका अर्थ प्रकृष्ट है। ये प्रष्ट दण्डोत्कट आदिके भेदसे पांच प्रकारके कहे गये हैं-दण्ड नाम आज्ञा है, अथवा अपग पके होने पर दमन करना इसका नाम दण्ड है, यह दण्ड जिसका प्रबल होता है वह दण्डोत्कट है, अधवा-जो दण्डसे उत्कट होता है, वह दण्डोत्कट है। इसी तरहका कथन राज्योत्कट स्तैन्पोत्कट आदिके सम्बन्धमें भी जानना चाहिये । राज्य नाम प्रभुनाका है, और स्तैन्य नाम चोरीका है, देश प्रसिद्ध हैं । तथा-दण्डोदि समस्तसे जो उत्कट होता है, वह सर्वो. स्कट है । " उक्कल "की जब संस्कृत छाया " उत्कल" ऐसी होगी
જે જીવો ઉકટ હોય છે તેઓ જ ઇન્દ્રિયોને નિગ્રહ કરી શકે છે. તેથી હવે સૂત્રકાર ઉત્કટના પાંચ ભેદનું નિરૂપણ કરે છે.
"पंच उकला पण्णत्त। " या
પાંચ પ્રકારના ઉત્કટ કહ્યા છે તે પ્રકારે નીચે પ્રમાણે છે–૧) દંડે४४, (२) रायोट, (3) अन्ये (४८, (४) देशो मरे (५) स४ि८.
“उ" भने 'ल' भi मले बाथी “ उक्कल " नी स२४1 छाया । उत्कट" थाय छ. 62 शने। अर्थ प्रष्ट थाय छे. ते प्रटना ६४८ આદિ પાંચ પ્રકાર કહ્યા છે. દડ એટલે અજ્ઞા. અથવા અપરાધ થઈ જાય ત્યારે દમન કરવું તેનું નામ દંડ છે તે દંડ જેને પ્રબલ હેય છે તેને ડાકટ કહે છે અથવા જે દંડની અપેક્ષાએ ઉત્કટ હેક્ય છે તેને દંડેસ્કટ કહે છે એ જ પ્રકારનું કથન રાકટ, તૈકટ આદિના વિષે પણ સમજવું. રાજ્ય નામ પ્રભુતાનું છે અને ચેરીને તૈન્ય કહે છે. દેશ શબ્દ જાણીતું છે. તથા દંડાદિ સમસની અપેક્ષાએ જે ઉત્કટ હોય છે, તેને સર્વોત્કટ કહે છે.