Page Text
________________
D
स्थानास्त्रे टोका-- पंच इदियत्था' इत्यादि
इन्दियार्थाः- इन्द्रनात् सर्वविषयोपलब्धिभोगलक्षणपरमैश्वर्यसद्भावात्-इन्द्रोजीवः, तस्य लिङ्गं, तेन वा दृष्टं सृष्टं जुष्टं दत्तं दुर्जय वा इन्द्रियं श्रोत्रादिकम् , तच्च नामस्थापनाद्रव्यभावभेदाच्चतुर्विधम् । तत्र नामस्थापने सुगमे । द्रव्येन्द्रियं तु निर्व त्युपकरणभेदाद द्विविधम् । तत्र नि ति: आकारः । सा च वायाभ्यन्तरभेदाद् इन्द्रियाओं को और इन्द्रिय कपायोंसे मुण्डित हुए व्यक्तियोंको लेकर कथन करते हैं--'पंच इंदियस्था पण्णत्ता' इत्यादि सूत्र ३॥ टीकार्थ-इन्द्रियोंके अर्थ विषय पांच कहे गये हैं जैसे श्रोत्रेन्द्रियका अर्थ थावत् स्पर्शनेन्द्रियार्थ ५ इन्द्रका जो चिह है, वह इन्द्रिय है, इन्द्र शब्दसे यहां आत्मा लिया गया है, क्योंकि वह सर्व विषयोंकी उपलब्धि एवं उनके भोगरूप जो परमैश्वर्य अनुभव करने वाला है, उस जीवका जो चिह्न है, यह इन्द्रिय है, अथवा उस जीवरूप इन्द्रसे जो दृष्ट है, सृष्ट है जुष्ट है दत्त है अथवा दुर्जय है वह इन्द्रिय है, अथदा इन्द्रसे होनेवाला है, ऐसी ये इन्द्रियां श्रोत्रादिक हैं । ये श्रोत्रादिक इन्द्रियां नाम स्थापना द्रव्य और भावके भेदसे चार प्रकार की हैं, इनमें नाम और स्थापनारूप इन्द्रियां सुगम हैं। द्रव्येन्द्रिय निर्वृत्ति और उपकरणके भेदसे दो प्रकारकी है निवृत्तिका नाम आकार है, यह निर्वृत्तिरूप થાય છે તેથી હવે સૂત્રક ૨ ઇન્દ્રિયાનું અને ઇન્દ્રિય કથિી રહિત થવા રૂ૫ સુંડિત અવસ્થા ધારણ કરનાર વ્યક્તિઓનું કથન કરે છે
At-" च इंदियस्था पण्णत्ता" त्याह
छन्द्रियाना विषय३५ पथ पांय ४ा छ-(१) श्रोत्रन्द्रियार्थी, (२) नन्द्रिया, (3) प्राणेन्द्रियाथ, (४) २सनेन्द्रियार्थ मने (५) २५न्द्रयार्थ ઈન્દ્રનું જે ચિહ્યું છે તે ઈન્દ્રિય છે. ઈન્દ્ર શબ્દ દ્વારા અહીં આત્મા ગ્રહણ થયે છે, કારણ કે સર્વ વિષેની ઉપલબ્ધિ અને અનેક ભોગ રૂપ પરઐશ્વર્યને અનુભવ તે કરે છે, તેની જીવને પ્રાપ્તિ કરાવનાર જે બાહ્ય સાધનો છે તેને ઈન્દ્રિયો કહે છે. અથવા તે જીવ રૂપ ઈદ્રથી જે દષ્ટ છે, સુણ છે, જુદ છે, દત્ત છે, અથવા દુર્જય છે, તે ઈન્દ્રિય છે. એવી ઈન્દ્રિયે શ્રોત્રેન્દ્રિય આદિ પાંચ છે. તે શ્રોત્રાદિક ઇન્દ્રિય નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવના ભેદથી ચાર પ્રકારની છે. તેમાંથી નામ અને સ્થાપના રૂપ ઈન્દ્રિયે સુગમ હોવાથી અહીં તેમનું વધુ વિવેચન કર્યું નથી. બેન્દ્રિયના નિવૃત્તિ અને ઉપકરણ નામના બે ભેદ કા છે. નિવૃત્તિ એટલે આકાર તે નિવૃત્તિરૂપ ઇન્દ્રિયના પણ બાહ્ય અને
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |