Page Text
________________
1
सुधा टीका स्था० ५ उ. ३ सू०१ अस्तिकायस्वरूपनिरूपणम्
जीवः = चेतनावान् शाश्वतः = अविनाशी च बोध्यः । गुणतस्त्वयम् - उपयोगगुण:उपयोजनमुपयोगः, उपभुज्यते वस्तुपरिच्छेदं प्रति व्यापार्यते जीवोऽनेनेति वा उपयोग:- बोधरूपो जीवस्य तचभूतो व्यापारः । स च साकारानाकारभेदाद् द्विविधः । यदा सचेतनेऽचेतने वा वस्तुनि उपयुञ्जान आत्मा सपर्यायमेव वस्तु परिच्छिनत्ति तदा स उपयोगः साकार इत्युच्यते । स च छद्मस्थानामन्तर्मुहर्त्त
१६९
है, क्योंकि प्रत्येक जीव स्वतंत्र द्रन्थ है, और जीव हैं अनन्त इसलिये यह जीवास्तिकाय द्रव्यकी अपेक्षा अनन्त कहा गया है, तथा यह जीवास्तिकाय अरूपी अमृर्त है, चेतनावाला होने से यह जीवरूप है, और शाश्वत अविनाशी है । गुणकी अपेक्षा यह उपयोग गुणवाला है क्योंकि पदार्थों को जानने की तरफ यह उन्मुख होता है, पदार्थों को जाननेकी तरफ उन्मुग्द होना इसीका नाम उपयोग है, इसीलिये- “ इन्द्रियणालिक्या शब्दादीनामुपलब्धिरूपयोगः " ऐसा उपयोगका लक्षण किया गया है, अथवा वस्तु परिच्छेद करने के प्रति जीव जिसके द्वारा न्यापारयुक्त किया जाता है, वह उपयोग है, यह उपयोग जीवका तत्त्वभूत एक व्यापाररूप होता है । यह साकार उपयोग और अनाकार उपयोगके भेदसे दो प्रकारका कहा गया है, जिस समय पर्याय सहित सचेतन अथवा अचेतन वस्तुको जाननेके लिये आत्माका बोधरूप व्यापार होता है, वह साकार उपयोग है, यह साकार उपयोग छद्मस्य जीवोंको अन्त
८८
જીવાસ્તિકાય પણુ અવÎદિવાળું છે તેમાં એટલી જ વિશેષતા છે કે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અનત દ્રશ્યસ્વરૂપ છે, કારણ પ્રત્યે, જીવ્ર સ્વત ત્ર દ્રવ્ય છે, અને જીન્ન મન'ત છે, તેથી જીવાસ્તિકાયને દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અન’ત કહ્યું છે તથા તે જીવાસ્તિકાય અરૂપી અમૃત છે, ચેતનાવાળું હાવાથી તે જીરૂપ છે અને શશ્વત અવિનાશી છે. ગુણની અપેક્ષાએ તે ઉપચેગ ગુણુવાળું છે, કારણ કે તે પદાર્થોને ાણવાની વૃત્તિવાળું છે. “ પદાર્થોના વિષયમાં જાણુવાને તત્પર થવું તેનુ નામ જ ઉપયેગ છે તેથી જ इन्द्रिय प्रणालिकया शब्दादिनामुपलब्धिरुपयोग " था अारनं उपयोगनुं लक्षण म्ह्युं छे अथवा વસ્તુ પરિચ્છેદ્ર ( વસ્તુ વિષયક એધ) ને માટે જીલ જેના દ્વારા વ્યાપારયુક્ત કરાય છે તે ઉપચેગ છે અ ઉપયેગ છત્રના તત્ત્વભૂત એક વ્યાપાર રૂપ હાય છે તે ઉપયેગન બે પ્રકાર છે—(1) સાકાર ઉપયેગ અને (૨) અના કાર ઉપચેગ પર્યાય સહિત સંચેતન અથવા અચેતન વસ્તુને જાણવાને માટે શાત્માને મેષરૂપ જે વ્યાપાર ચાલે છે તેનું નામ સાકાર ઉપયેગ છે આ
स्था०-२२
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |