Page Text
________________
'सुधा टीका स्था ५ उ.२ सू. २० सयमासंयमनिरूपणम्
१०७ विराधना परिवर्जनं तत्तदिन्द्रियस यमो वोध्य इति । एतद्वैपरीत्येन पञ्चविधइन्द्रियासयमो वोध्य इति । पूर्वमेकेन्द्रियपश्चेन्द्रियजीवाश्रयेण संयमसंयमा. सर्वजीवाश्रयत्वेन तावुच्येते ‘सत्रपाणभूय' -इत्यादिना । सर्वप्राणभूतजीवसत्त्वान् सर्वे च ते प्राणाश्च भूताचे जीवाश्च सत्त्वाचेति-सर्वप्राणभूतजीवसत्त्वास्तान् असमारभमाणस्य अविराधयतो जीवस्य एकेन्द्रियसंयमादिपञ्चेन्द्रिय संयमान्तः पञ्चविधः मंयमो भवति । प्राणादीनां भेदस्त्वेवं बोध्या, तथाहि" प्राणा द्वित्रिचतुः प्रोक्ताः भूतास्तु तरवः स्मृताः । ।
जीवाः पञ्चेन्द्रिया ज्ञेयाः शेषाः सच्चा इतीरिताः " ॥१॥ इति । ' रिन्द्रिय आदि इन्द्रियोंकी विराधना करनेका त्याग करना वह इन्द्रिय संयम है, इन इन्द्रियों के संयमसे विपरीत पांच प्रकारका इन्द्रिय असंयम होता है, संयम और असंयमका वह पूर्वोक्त कथन एकेन्द्रिय और पश्चन्द्रिय जीवोंके आश्रयको लेकर कहा है, अब समस्त जीवोंके आश्रयसे संयम असयमका कथन सूत्रकार करते हैं-" सव्वपाणभूय" इत्यादि-समस्त, प्राणोंकी समस्त भूतोंकी समस्त जीवोंकी और समस्त सत्वोंकी विरा. धना करनेवाले जीवको एकेन्द्रिय संयम आदिसे लेकर पञ्चेन्द्रिय संयम तक पांचों प्रकारका संघम होता है, प्राणादिकोंमें भेद इस प्रकारसे कहा गया है-प्रागा द्वित्रिचतुः प्रोक्ता" इत्यादि ।
दो इन्द्रियवाले तेइन्द्रियवाले और चार इन्द्रियवाले जीव " प्राण" તેનું નામ શ્રોત્રેન્દ્રિય સંયમ છે, એ જ પ્રમાણે ચક્ષુરિન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, રમનેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયની વિરાધનાને ત્યાગ કરે તેનું નામ અનુક્રમે ચક્ષુરિન્દ્રિય સંયમ, ધ્રાણેન્દ્રિય સંયમ, રસનેન્દ્રિય સંયમ અને સ્પશેન્દ્રિય સંયમ છે. એ ઈન્દ્રિયોના સંયમથી વિપરીત પાંચ પ્રકારની ઈન્દ્રિય અસ યમ હેય છે. સંયમ અને અસંયમનું આ કથન એકેન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય જીવોને આધારે કરવામાં આવ્યું છેહવે સમસ્ત જેને આધારે सयम भने मसयमनु ४थन सूत्रा२ रे छ-" सव्वपाणभूय " ઈત્યાદિ–સમસ્ત પ્રાણેની, સમસ્ત ભૂતાન, સમસ્ત જીની અને સમસ્ત સની વિરાધના ન કરનાર છે એકેન્દ્રિય સંયમથી લઈને પંચેન્દ્રિય સંયમ પર્યન્તના પાંચ પ્રકારના સંયમનું પાલન કરનારા ગણાય છે. પ્રાદિકને मा प्रमाणे म समय-"प्राणा द्वि त्रि चतुः प्रोक्ता " त्याहि
દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને તુરિન્દ્રિય અને “પ્રાણ કહે છે. વનસ્પતિ
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |