Sthanang Sutram Part 02

SR No.: 009308
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1964
Total Pages: 822
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sthanang
File Size: 47 MB

Page 749

७२८
स्थानासूत्र " चत्तारि सव्या" इत्यादि-सर्वाणि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-नामसचकं-नाम च तत् सर्वं च नाम सर्वकं-सर्व नामेत्यर्थः, यद्वा-सचेतनादेर्यस्य वस्तुनः सर्वमिति नाम तत् नामसर्वकमिति, यद्वा-नाम्ना सर्वकं नामसर्वकम् । १ । विशेष--शालि, यव, गोधूम-गेहूं आदि यहां संग्रह शब्दसे लिये गये हैं, इन संग्रहरूप जो कति है वह संग्रहकति है । तात्पर्य ऐसा है कि कति शन्द बहुवचनान्त होने से बहुत्वार्थका वाचक होता है । अतः द्रव्योंको अनेक होनेसे इनकीही बहुताका साधर्म्य वाचक कति शब्द कह दिया गया है। इसी तरह मातृका पदो में भी अनेकता बहुत्व होनेसे उन्हें कति मान लिया गया है । पर्यायों को भी इसी हेतुसे कतिरूप मान लिया गया है । तथा-संग्रह समुदायभी भिन्न-२ होते हैं, अत:-अने कतोके साधयंसे संग्रहरूप समुदायकोभी कतिरूप मान लिया गया है। ___" चत्तारि सव्वा "--सर्व भी चार प्रकारके कहे गये हैं, जैसे-नाम सर्व आदि. इनमें नाम रूप जो सर्व है वह नाम सर्वक है, अर्थात् सर्व ऐसा जो नाम है वह नामसर्वक है । भाव यह है कि सचेतन आदि वस्तुका "सर्वम् " ऐसा लोकव्यवहार चलाने के लिये नाम रख लिया जाता है वह नाममर्वक है । यही भाव-यदा नाम्ना सर्वकम् इस कथ( વિશેષ–શાલિ, જવ, ઘઉ આદિ અહીં સંગ્રહ શબ્દથી ગૃહીત થયેલ છે. એ સગ્રહરૂપ જે કતિ છે તેને “સંગ્રડ કતિ” કહે છે આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે કતિ શબ્દ બહુવચનનું પદ હેવાથી બહત્વદર્શક હોય છે દ્રમાં અનેકતા હોવાથી તેમની જ બહુતાને સાધમ્ય વાચક કતિ શબ્દને કહેવામાં આવે છે. એ જ પ્રમાણે માતૃકાપદે માં (વર્ણાક્ષરોમાં) પણ અનેકતાને સદ્ભાવ હોવાથી તેમને પણ કતિ (બહુ) માની લેવામાં આવેલ છે. પર્યાયને પણ એ જ કારણે કતિરૂપ માનવામાં આવેલ છે. તથા સંગ્રહ સમુદાય પણ ભિન્ન ભિન્ન હોય છે, તેથી અનેકતાના સાધમૅથી સંગ્રહ રૂપ સમુદાયને પણ કતિ રૂપ માની લેવામાં આવ્યો છે.
"चत्तारि सव्वा', सपए यार ४१२ Bा छ-(१) नाम सर, (२) स्थापना Aq४, (3) माहेश सब मन (४) नि२१शेष स. नाम३५ જે સર્વ છે તેને નામસર્વક કહે છે. એટલે કે “ સવ” એવું જે નામ છે, તે નામસર્વક છે. આ કથનને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે—લોકવ્યવહાર ચલાવવા भाट सयतनाहि वस्तुनु “ सर्वम् ” मेj नाम २१मा आवे छे तने नाम स: ४ड छे. " यद्वा नाम्नां सर्वकम् ” ४थना ५६ मे २१ मा छे.