Page Text
________________
६३२
स्थानामसूत्रे ___" चत्तारि" इत्यादि-चबारि पुरुष नातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-कृशो नामै कः कृश शरीरः-एक:-कश्चित् पुरुषः कृशो भावतो दुर्व:, शरीर:-शगेरतोऽपि कृशो दुर्यल: १। एकः-कश्चिद् भावतः कृशः, दृढशरीरः-शरीरतो दृढः, सबलश रीरत्वात्, एवं शेषभङ्गद्वयं वोध्यम् । ४ ।
ज्ञानदर्शनोत्पत्तिं चतुर्भङ्गयाऽऽह -- " चत्तारि पुरिसनाया” इत्यादि, स्पष्टम् । कृशशरीरस्य-कुशं-दृश्चरतपसा दुर्वलं शरीरं यस्य स कृशशरीर-स्तस्य कृश दुल रहता है और पश्चात् भी रोगाकान्त होजानेसे कृशही बना रहता है १ । तथा कोई पुरुप ऐसा होता है जो पहेले तो कृश होता है और पश्चात् रोगाभाव होजाने से पुष्ट शरीरवाला होजाता है २ । अवशिष्ट भङ्ग द्वयभी इसी रीतिसे विवेचित किये जा सकते हैं १ ।
पुनश्च-पुरुष जान जो कृश कृश शरीर आदिरूपसे चार कहे गये हैं, उनका भाव ऐसा है, कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो भावको अपेक्षा भी दुर्वल होता है और शरीरकी अपेक्षाभी दुल कमजोर होता है १ । तथा-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो भाव से तो कृश होता है, परन्तु शरीर से दृढ मजबूत होता है २ । इसी प्रकारसे अवशिष्ट भङ्गव्य भी समझ लेना चाहिये । ___ अब सूत्रकार ज्ञानदर्शनोत्पत्तिरूप चतुर्भङ्गोसे पुरुष जातके प्रकारोका कथन करते हैं, जैसे-कोई एक पुरुष ऐसा होता है कि जिप्तका शरीर दुश्वर कठिन तपसे दुर्वल होता है। परन्तु उस पुरुषको शुभ રવાળે જ ચાલુ રહે છે (૨) “કૃશ–દૃઢ શરીરવાળે”_કેઈ એક પુરુષ એવો હોય છે કે જન્મથી કૃશ શરીરવાળે હોય છે પણ રોગાદિના અભાવ વગેરે કારણોને લીધે પાછળથી પુષ્ટ શરીરવાળે થઈ જાય છે. બાકીના બે ભાંગાને ભાવાર્થ પણ આ બે ભાગાને આધારે સમજી લે.
વળી “કૃશ-કૃશ શરીરયુક્ત ” આદિ ચાર પ્રકારનું આ પ્રમાણે પણ સ્પષ્ટીકરણ થઈ શકે છે-(૧) કેઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે ભાવની અપેક્ષાએ પણ કમજોર હોય છે અને શરીરની અપેક્ષાએ પણ કમજોર (મળ) હોય છે. (૨) કોઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે ભાવની અપેક્ષાએ કૃશ હોય છે, પણ શરીરની અપેક્ષાએ દઢ (મજબૂત) હોય છે. એ જ પ્રમાણે બાકીના બે વિકલ્પને ભાવાર્થ પણ જાતે જ સમજી લે. હવે સૂત્રકાર જ્ઞાન અને દર્શનની ઉત્પત્તિની અપેક્ષાએ ચાર પ્રકારના પુરુષનું નિરૂપણ કરે છે–પહેલા ભાંગાનું સ્પષ્ટીકરણ-કઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જેનું શરીર કઠિન તપને કારણે કૃશ (દુર્બળ) હોય છે, પણ એવા તે પુરુષમાં
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |