________________
५७६ .
स्थानाङ्गसूत्रे मेव चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-गुप्तो नामैको गुप्तः १, गुप्तो नामैकोऽगुप्तः २, अगुप्तो नामैको गुप्तः ३, अगुप्तो नामैकोऽगुप्तः ।।
चतस्रः कूटाऽऽकारशालाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-गुप्ता नामैका गुप्तद्वारा १, गुप्ता नामैकाऽगुप्तद्वारा २, अगुप्ता नामका गुप्तद्वारा ३, अगुप्ता नामैकाऽगुप्तद्वारा ४॥
एवमेव चतस्रः स्त्रियः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-गुप्ता नामैका गुप्तेन्द्रिया १, गुप्ता नामैकाऽगुप्तेन्द्रिया २, अगुप्ता नामैका गुप्तेन्द्रिया ३, अगुप्ता नामैकाऽगुप्तेन्द्रिया ४ । सू० ३६ ।
टीका-" चत्तारि कूडागारा" इत्यादि-चत्वारि कटागाराणि-शिखरयुक्तगृहाणि, प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-गुप्त-प्राकारप्रभृतिना वेष्टितं कोपगृहादिकं तदेव पुनर्गुप्त-पिहितद्वारतया, एकं भवति, 'नामे' ति वाक्यालङ्कारे एवमग्रेऽपि । इत्थमेवावशिष्टास्त्रयो भङ्गा विज्ञेयाः ।४ इति दृष्टान्तभूतकूटागारमूत्रम् ॥ रहते हैं ३ । तथा चौथा कूटागार ऐसा होता है कि जो न तो प्राकार
आदिसे वेष्टित होता है और न तो द्वार आदि ही उसके बन्द रहते हैं ४ । इसी तरहसे चार पुरुषजात कहे गये हैं। जैसे-गुप्त गुप्त, गुप्त अगुप्त, अगुप्त गुप्त और अगुप्त अगुप्त ४ । चार कूटागारशालाएं कही गई हैं, गुप्ता गुप्तद्वारा, गुप्ता अगुप्तद्वारा, अगुप्ता गुप्तद्वारा, अगुप्ता अगुप्तद्वारा ४ । शिखरयुक्त गृहका नाम कूटागार है । जिसका कोषगृह आदि प्राकार आदिले वेष्टित होता है । तथा स्वयंभी जो पिहित द्वारवाला होता है, ऐसा वह कूटागार गुप्त है। इसी तरह आगेभी जानना चाहिये। अवशिष्ट और तीन भङ्गभी स्वयं उत्प्रेक्षित कर लेना चाहिये। ___ येचार कूटागार जैसे कहे गये हैं-उमी प्रकारसे पुरुष जातभी चार कहे गये हैं। उनमें कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो वस्त्रादिसे आच्छाફટાગાર એવું હોય છે કે જે પ્રાકારાદિથી વેષ્ટિત પણ હવું નથી અને તેના દ્વારાદિ પણ બંધ હતાં નથી
मे प्रमाणे या२ पुरुषतत डी. छ-(१) शुत गुप्त, (२) गुमशुत, (3) मगुप्त गुप्त मने (४) भगुप्त मत
यार टागारशालामा ४ही छे-(१) शुता शुतद्वा२।, (२) शुता मगुप्त દ્વારા, (૩) અગુપ્તા ગુપ્તદ્વારા અને (૪) અગુપ્તા અગુપ્તદ્વારા | શિખરિયુક્ત ગૃહનું નામ કૂટાગાર છે જે કૂટાગાર પ્રાકાર (કેટ) આદિથી પરિવેખિત હોય છે અને જેનાં દ્વાર પણ બંધ હોય છે એવા તે કૂટાગારને ગુપ્ત ગુપ્ત રૂપ પહેલા પ્રકારમાં મૂકી શકાય છે. એ જ પ્રમાણે બાકીના ત્રણ ભાંગાએ પણ જાતે જ સમજી શકાય એવાં છે.