Page Text
________________
सुधाटीका स्था०४ उ० १ सू० ३३ समैदं भृतकनिरूपणम् ५६६ ..चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-संपकटप्रतिसेवी नामैको नो प्रच्छअप्रतिसेवी १, प्रच्छनप्रतिसेवी नामैको नो संप्रकटमतिसेवी २, एकः संप्रकटनतिसेव्यपि प्रच्छन्नप्रतिसेव्यपि ३, एको नो संप्रकटमतिसेवी नो प्रच्छन्नप्रतिमेवी ४॥ ॥सू० ३३ ॥
टीका-" चत्तारि भयगा" इत्यादि-भ्रियन्ते-पोष्यन्त इति भृतास्त एव भृतका कर्मकरा इत्यर्थः, ते चत्वारः प्रज्ञप्ताः, ते के चत्वारः ? इति प्रदर्शयति 'तद्यथे'--त्यादिना, ते यथा--दिवसभृतक:-दिवसे--दिने दिने भृतक इति दिवसभृतका प्रतिदिनं नियतजीविकादानेन यः कर्म कर्तुं गृह्यमाणः सः १, ___यात्राभृतकः-परदेशगमनतदवधिकस्वदेशाऽऽगमनरूपयात्रायां सहायतया यो वेतनेन पोष्यमाणः सः २, उच्चताभृतका-उच्च-अपरापेक्षया श्रेष्ठस्तस्य भाव उच्चता, तया भृतकः-वेतन-समयौ नियमय निश्चितोचितावसरे कर्मणि यो नियुक्तः संप्रकटप्रतिसेवी २, संप्रकटप्रतिसेवीभी प्रच्छन्न प्रतिसेवीश्री ३, लो संप्रकट प्रतिसेवी नो प्रच्छन्न प्रतिसेवी ४ ।
"भ्रियन्ते" इति भृतकाः जो पोष्य होतेहैं, कर्मकर होते हैं वे मृतक होते हैं । ये भृतक जो चार प्रकारके कहे गये हैं, उनका तात्पर्य ऐसा है
दिवस भृतक-प्रतिदिनका पारिश्रमिक लेकर जो काम करनेके लिये रखा जाता है वह दिवस भृतक है, यह दिवस भृतक केवल दिनमें ही काम करता है । इसलिये इसे दिवस भृतक कहा गया है १ । यात्री भृतक-वह है जो परदेश जाने तक और फिर वहाले अपने देशमें लौट आने तकके लिये जो नोकर रखा जाता है वह यात्रा भृतक है २। उच्चता भृतक-वह है जो वेतन और अमुक समय तक काम करनेका प्रतिसेवी, (3) सप्रट प्रतिसेवी, छन्न प्रतिसवी (४) २ स४८ प्रतिसेवी - ને પ્રચ્છન્ન પ્રતિસવી.
ANषाय-" भियन्ते इति भृतकाः" या पाण्य डाय थे, उभ४२ હોય છે તેમને ભતક કહે છે. ભતકના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે –
(૧) દિવસ ભૂતક-દરરોજનું મહેનતાણું ( જી) નક્કી કરીને કામ કરવાને માટે જે નોકર રાખવામાં આવે છે તેને દિવસ તક કહે છે, તે માત્ર દિવસે જ કામ કરે છે, તે કારણે તેને દિવસ ભૂતક કહે છે
(૨) યાત્રા ભૂતક–પરદેશની યાત્રા વખતે જે નોકરને યાત્રા સમય સુધી કરીએ રાખવામાં આવે છે તેને યાત્રાભતક કહે છે. પરદેશ જાય ત્યારથી સ્વદેશમાં પાછા ફરે ત્યાં સુધીના સમય સુધી જ આ નેકર રાખવામાં આવે છે.
(૩) ઉચ્ચતા ભૂતક–અમુક સમયને માટે જ અમુક પગાર નક્કી કરીને જે નેકર રાખવામાં આવે છે તેને ઉચતા ભૂતક કહે છે.
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |