Sthanang Sutram Part 02

SR No.: 009308
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1964
Total Pages: 822
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sthanang
File Size: 47 MB

Page 557

५३८
स्थामा सूत्रे
“ वियत्तविचपायच्छित्तं" इति - व्यक्तकृत्यमायश्चित्तं व्यक्तकृत्यं - व्यक्तस्य -भावतो गीतार्थस्य कृत्यं करणीयं व्यक्तकृत्यं, तदेव प्रायश्चित्तम्, गीतार्थी हि गुरुलाघवपर्यालोचनेन यत् किञ्चनप्रायश्चित्तं ददाति तत्सर्वे पापविशोधकमेव भवतीति । ४ ।
पुनचतुर्विधं प्रायश्चित्तमाह - " चउब्विहे " इत्यादि - चतुर्विधं प्रायश्चित्तं प्रज्ञप्तम्, तद्यथा - प्रतिसेवनाप्रायश्चित्तम् - प्रतिसेवनं प्रतिसेवना - अकृत्यस्याssसेवनमित्यर्थः, तस्या प्रायश्चित्तं प्रतिसेवना प्रायश्चित्तं, तदालोचनादिकं दशविधं तथाहि
-
प्रायश्चित्त है । यह प्रायश्चित्त अनुष्ठान विशेषरूप होता है, इसे जो ज्ञानप्रायश्चित्त आदिके भेदसे चार प्रकारका कहा गया है उसका तात्पर्य ऐसा है - ज्ञान सम्बन्धी अतिचारोंका संशोधन करना यह ज्ञान प्रायश्चित्त है | दर्शन सम्बधी अतिचारोंका संशोधन करना दर्शन प्रायश्चित्त है । तथा चरित्र सम्बधी अतिचारोंका संशोधन करना यह चारित्र प्रायश्चित्त है ।
" वियत्तकिञ्चपायच्छित्तं " इत्यादि
गीतार्थ गुरुलाघवकी पर्यालोचना कर जो कुछ प्रायश्चित्त देते हैं। वह सब पाप विशोधकही होता है । ऐसा यह प्रायश्चित्त व्यक्तकृत्य प्रायश्चित्त है क्योंकि- - व्यक्त नाम गीतार्थका है, इनके द्वारा जो करणीय होता है वह कृत्य है । इस व्यक्तकृत्य रूप जो प्रायश्चित्त है वह व्यक्त कृत्य प्रायश्चित्त है । ४ अकृत्यका सेवन करना इसका नाम प्रतिसेवना
પ્રાયશ્ચિત્ત અનુષ્ઠાન વિશેષરૂપ હાય છે. હવે તેના ચાર ભેદોનુ સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે–જ્ઞાન સ બધી અતિચારેનુ વિશેધન કરવું તેનું નામ જ્ઞાન પ્રાયશ્ચિત્ત છે. દશન સબધી અતિચારાનુ વિશેાધન કરવું તેનું નામ દશ`નપ્રાયશ્ચિત્ત છે ચારિત્રવિષયક અતિચારાનુ' વિશેાધન કરવું તેનુ નામ ચારિત્ર પ્રાયશ્ચિત્ત છે.
" वियत्चकिञ्चपायच्छित्तं " ઈત્યાદિ——ગીતા ગુરુલાઘવની પર્યાલાચના કરીને જે કોઇ પ્રાયશ્ચિત્ત દે છે, તે પાપવિશેાધક જ હાય છે. એવું તે પ્રાયશ્ચિત્ત વ્યક્તકૃત્ય પ્રાયશ્ચિત્ત છે, કારણ કે વ્યક્ત નામ ગીતાનું છે, તેમના દ્વારા જે કરણીય હાય છે તેનું નામ કૃત્ય છે. આ વ્યક્તકૃત્ય રૂપ જે પ્રાચ શ્ચિત્ત છે, તેને વ્યક્તકૃત્ય પ્રાયશ્ચિત્ત કહે છે.
અકૃત્યનું સેવન કરવું તેનું નામ પ્રતિસેવના છે. તે પ્રતિસેવનાને દૂર કરવા માટેની જે શાસ્ત્રીય પ્રતિક્રિયા છે તેનું નામ પ્રતિસેવના પ્રાયશ્ચિત્ત છે.