________________
५३०
स्थानाङ्गो "भावप्रमाणम्"-भाव एव भावानां वा प्रमाणं भावप्रमाणम् , तच्च त्रिविधंगुण-नय-संख्याभेदात् , तत्र गुणा:-जीवस्य ज्ञान-दर्शन-चारित्राणि, तत्र ज्ञानप्रत्यक्षा-ऽनुमानो-पमाना-ऽऽगमरूपं प्रमाणमिति, दर्शनं-तत्वश्रद्धानम्, चारित्रंसावधविरतिरूपम् , नयाश्च-नैगमादयः, संख्या-एकद्वित्रिचतुरादिकेति भावप्रमाणम् ।४। सू० २०।
देवाधिकारादेवेदं दिक्कुमारीमहतरिका निरूपकमूत्रचतुष्टयमाह
मूलम्च त्तारि दिसाकुमारिमहत्तरियाओ पण्णत्ताओ, तं जहा-रूया १, रूयंसा २, सुरूवा ३, रूयावई ४॥ चत्तारि द्रव्यत्वकी अपेक्षा एक होने पर भी पर्यायकी अपेक्षा उन दोनोंमें द्रव्यमें
और पर्यायमें भेद होता है इस यातकी सूचनाके निमित्त क्षेत्र और काल ( ये दोनों) पृथक पृथक् प्रमाण कहे गये हैं।
भावरूप जो प्रमाण है वह, अथवा भावोंका जो प्रमाण है वह भाव. प्रमाण है। यह भावप्रमाण तीन प्रकारका कहा गया है । गुण-नय
और संख्या, इनमें गुणरूप भावप्रमाण जीवके ज्ञान-दर्शन और चारित्र हैं, प्रत्यक्ष अनुमान आगम और उपमान ये ज्ञानरूप भावप्रमाण हैं। तत्वोंका श्रद्धान करना यह दर्शनरूप भावप्रमाण है। सावध कार्यों से विरति होना यह चारित्ररूप भावप्रमाण है। नैगमादि जो नय हैं वे नयरूप भावप्रमाण हैं । एक-दो आदि जो संख्या है वह संख्यारूप भावप्रमाण है । इस प्रकारसे यह प्रमाणका निरूपण किया ॥ सू० २०॥ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ એક હોવા છતાં પણ પર્યાયની અપેક્ષાએ તે બનેમાં (દ્રવ્યમાં અને પર્યાયમાં) ભેદ હોય છે આ વાતને પ્રકટ કરવા નિમિત્તે ક્ષેત્ર અને કાળ (એ બને) ને પૃથકુ પૃથફ (જુદાં જુદાં) પ્રમાણ કાાં છે. ભાવરૂપ જે પ્રમાણ છે તેને અથવા ભાવેનું જે પ્રમાણ છે તેને ભાવપ્રમાણ ४९ छे. a मामा र प्रा२नु ४ह्यु छ-(१) शुष्प, (२) नय भने (3) सया. पना ज्ञान, शन सने यारित्र, यो गुथ३५ भावप्रभाष्य छे. प्रत्यक्ष અનુમાન, આગમ અને ઉપમાન તે જ્ઞાનરૂપ ભાવપ્રમાણ છે. તો પ્રત્યે શ્રદ્ધા રાખવી તે દર્શનરૂપ ભાવ પ્રમાણે છે, અને સાવદ્ય કાર્યોમાંથી વિરતિ થવી તેનું નામ ચારિત્રરૂપ ભાવપ્રમાણ છે. નિગમ આદિ જે નય છે, તે નયરૂપ ભાવપ્રમાણે છે. એક બે આદિ જે સંખ્યા છે તે સંખ્યારૂપ ભાવપ્રમાણ છે. આ રીતે અહીં પ્રમણનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. . ૨૦ છે
