________________
स्थानास्त्रे येत्यनुज्ञापनी-चसत्यादेरवग्रहग्रहणरूपा ३, “ पृष्टस्य व्याकरणी"-पृष्टार्थीतरमतिपादनी ४ ।
" चत्वारि भापाजातानि" इति-भापाजातानि=भापाप्रकाराः, प्राप्तानि, तद्यथा-सत्यं सन्ता-मुनयः, गुणाः पदार्था बा, तेभ्यो हितं सत्यम् , एवं प्रथम भाषाजातम् , ' अस्त्यात्मे '-त्यादिवत् १, द्वितीयं-मृपा मिथ्या, 'नास्त्यात्मे' -त्यादिवत् २, तृतीयं-सत्यमृपा-सत्यमिथ्यास्त्रभावम् 'आत्माऽरत्यकर्ते'-त्यादिवत् ३, चतुर्थम्-असत्यमृपा-उभयस्तभावरहितं 'ग्राम आगत ' इत्यादिवत् ५। इति । (सू० ३) ज्ञापन किया जाता है-वसति आदि का अवग्रह ग्रहण लिया जाता है ऐसी बह आषा अनुज्ञापनी है। पूछी गई बातका उत्तर देनेरूप जो भाषा है वह पृष्टव्याकरणी है। भाषा के जो चार प्रभेद काहे गये हैं-उनका तात्पर्य ऐसा है सन्त मुनिजनों को, गुणों को अथवा-पदार्थो को हित करनेवाली जो भाषा होती है वह सत्यभाषा है। जैसे-"आत्मा है" ऐसा प्रतिपादन करनेवाली भाषा सत्य है । विद्यमान अर्थ का उत्थापन निषेध करनेवाली जो भाषा है वह मृपालापा है, जैसे " आत्मा नहीं है" ऐसा कहनेवाला वचन असत्यवचन है। जो भाषा सत्य मिथ्या स्वभाववाली होती है वह सत्य सृषा है, जैसे आत्मा है और यह अकर्ता है। यहां आत्मा है इतने अंश से लो भाषा में लत्यता है और "वह જે ભાષા દ્વારા અનુજ્ઞાપના કરવામાં આવે છે–એટલે કે ઉદ્યાન આદિના માલિ. કની અનુજ્ઞા લેવામાં આવે છે, તે ભાષાને “અનુજ્ઞાપની ભાષા' કહે છે. પૂછવામાં આવેલી વાતને જે ભાષા દ્વારા ઉત્તર દેવામાં આવે છે તે ભાષાને ‘पृष्टव्या४२९ माया' हे छे.
ભાષાના જે ચાર પ્રભેદે કહેવામાં આવ્યા છે, તેનો ભાવાર્થ હવે પ્રકટ કરવામાં આવે છે–સંતને (મુનિજનોને), ગુણોને અને જીવોને માટે જે हितरी साषा छ, तर सत्य साष! ४ छ. रेभ "मात्मा छे, " मा પ્રકારનું પ્રતિપાદન કરનારી ભાષા સત્યભાષા ગણાય છે. વિદ્યમાન અર્થનું ઉત્પાहुन ( निषेध ) ४२नारी ? भाषा छ, तर भृषा भाषा ४९ छे. रेम.... "मात्मा नथी ", | प्रा२तुं प्रतिपादन ४२नारी सापाने मृषा साषा ४३ छे.
જે ભાષા અંશતઃ સત્ય હોય અને અંશતઃ અસત્ય હોય, એવી ભાષાને સત્ય મૃષા ભાષા કહે છે. જેમકે “આત્મા છે અને તે અકર્તા છે” અહીં "मात्मा छे" मा ४थन तो सत्य । छे; पण " मत छे" मा
