Page Text
________________
स्थानासूत्रे
अधातुकम्पामत्यनीकमाह- अनुकम्पां प्रतीत्य-आश्रित्य त्रयः प्रत्यनीका भवन्ति, तथाहि - तपस्विप्रत्यनीकः, ग्लानप्रत्यनीकः, शैक्षप्रत्यनीकः । तत्र तपस्वीद्वादशविधतपोविधायक, ग्लानः- रोगादिकारणवशादशक्त, शैक्षः- नवदीक्षितः । एतेहि अनुकम्पायोग्य भवन्तीत्येतेषामनुकम्पाया अकरणेन, अन्यद्वाराऽनुकपाया अकरणेन च प्रत्यनीकता भवति । एतेऽनुकम्पामाश्रित्य तपस्व्यादीनां प्रत्यनीका भवन्तीति |४| सम्पति भावप्रत्यनीकतामाह - भावः - जीवाजीवगतः पर्यायः, तंत्र जीवस्य प्रशस्तोऽप्रशस्त भावो भवति । तत्र जीवस्य प्रशरतो मात्रः क्षायिकादिः, अपशतो विवक्षामाश्रित्यदयिकः । क्षायिकादिव ज्ञानादिरूपस्तेन भाव - ज्ञानदर्शन वारित्ररूपं प्रतीत्य प्रत्येकं प्रत्यनीकाः ज्ञानदर्शनचारित्राणामन्यथा गया है जो अनुकम्पा को आश्रित करके अवर्णवाद होता है चह् सीन प्रकार का होता है एक तपस्विप्रत्यनीक, दूसरा ग्लानप्रत्यनीक, और तीसरा शैक्षप्रत्यनीक इनमें अनशनादि १२ प्रकार के तरों का जो अनुष्ठान करनेवाला होता है वह तपस्वी होता है, रोगादि कारण के वश से जो अशक्त होता है वह ग्लान है, नये दीक्षित का नाम शैक्ष है, ये सब अनुकम्पा के योग्य होते हैं, मो इनके प्रति अनुकम्पा नहीं करना अन्य द्वारा भी इनके प्रति अनुकम्पा नहीं करवाना यही उनकी और प्रत्यनीकता है, यही बात तपस्विप्रत्यनीक, ग्लानप्रत्यनीक, और शैक्षपत्नीक इन पदों द्वारा प्रकट की गई है । भाव की अपेक्षा लेकर तीन प्रत्यनीक इस प्रकार से प्रकट किये गये हैं- एक ज्ञानप्रत्यनीक, १ दर्शनप्रत्यनीक २ और तीसरा चारित्रप्रत्यनीक ३ जीव और अजीव
भी
૨૮૦
અનુકપા બતાવવા ચેાગ્ય છÀ! પ્રત્યે સ્વય' અનુક પા (દયા) નહી રાખનાર અને ખીજાને અનુકપા રાખવા નહીં દેનાર વ્યક્તિને અનુક ંપા પ્રત્યેનીક કહે છે. તેના નીચે પ્રમાણે ત્રણ પ્રકાર કહ્યા છે-(૧) તપસ્વી પ્રત્યેનીક, (૨) ગ્લાન પ્રત્યેનીક, (૩) શૈક્ષ પ્રત્યેનીક અનશનાદિ ૧૨ પ્રકરના તપનું અનુષ્ઠાન કરનારને તપસ્વી કહે છે. રાગાઢિ કારણેાને લીધે જે સાધુ અશક્ત હોય છે, તેને ગ્લાન કહે છે. નદીક્ષિત સાધુને શૈક્ષ કહે છે. તપસ્વી, ગ્લાન અને શૈક્ષ અનુ પાને પાત્ર હોય છે. તેમના પ્રત્યે અનુકપા નહીં રાખનાર અને અનુકંપા રાખનારને પણ અનુકંપા નહીં રાખવાનું કહેનારને અનુકપા પ્રત્યેનીક કહે છે આ રીતે તપસ્વી પ્રત્યે અનુકપા નહીં રાખન રને તપસ્વી પ્રત્યેનીક, ગ્લાન પ્રત્યે અનુકંપા નહીં રાખનારને ગ્લાન પ્રત્યેનીક અને નવદીક્ષિત પ્રત્યે અનુકપા નહીં રાખનારને ક્ષ પ્રત્યેનીક કહે છે ભાવની અપેક્ષાએ ત્રણ પ્રત્યેનીક કહ્યા છે-(૧) જ્ઞાન પ્રત્યેનીક, (૨) દર્શન પ્રત્યેનીક અને (૩) ચારિત્ર પ્રત્યેનીક
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |