________________
२२५
,
-
सुधा टीका स्था० ३ उ० ४ सू० ६६ सामान्यपृथिवीदेशनिरूपणम् निपतेयुः - विस्रसा परिणामात्ततः स्थानादुच्छलेयुः, अन्यस्थानाद्वा समागत्य यन्त्रोमुक्तमहोपलवत्तत्र संपतेयुः ततः खलु ते वादराः पुद्गला निपतन्तः सन्तः पृथिव्या देशम् - एकदेशं चालयन्ति - कम्पयन्तीत्यर्थः, पूर्वोक्तकारणमाश्रित्य पृथिवी देशवलतीति भावः १, दा - अथवा महोरगः - कोऽपि व्यन्तरविशेषः, स कीदृशः 2 इत्याह- 'महिडिए ' इत्यादि, महर्द्धिकः - परिवारादिऋद्धि सम्पन्नः ' जावे'ति यावत्कारणात् - ' महज्जुइए,, महावले, महाणुभागे ' इति सग्राह्यम्, तत्र महाद्युतिकः - शरीरादिदीप्तिसम्पन्नः महाबलः - वलसम्पन्नः, महानुभागः - वैक्रियादि प्रभाव सम्पन्नः, महेशाख्यः - महेश्वरत्वेन प्रसिद्धः, स अस्या रत्नप्रभायाः पृथिव्या अधः - अधोभागे उन्मज्जनिमज्जिकां - उत्पतननिपतनं कुर्वन् पृथिष्या देशं चालयति २, वा-अथवा नागसुपर्णानां - नागकुमाराणां सुपर्णकुमाराणां च भवनपति विशेषाणां परस्परं संग्रामे वर्त्तमाने - जायमाने सति पृथिव्या देशश्चलति लेकर उस स्थान से उछलते हैं या अन्य स्थान से आकर वे यंत्रोन्मुक्त महोपल (यंत्र के द्वारा छोड़े गये पत्थर ) की तरह वहां गिरते हैं तब गिरते हुए वे बादर पुल पृथिवी के एकदेश को कम्पित कर देते हैं तात्पर्य कहने का यह है कि इस प्रथम कारण को लेकर पृथिवी का एक देश चलायमान हो जाता है अथवा परिवार आदि रूप ऋद्धि से संपन्न हुआ यावत् शरीरादि की दीप्ति से संपन्न हुआ, बलसम्पन्न हुआ वैक्रियादि रूप प्रभाव से संपन्न हुआ एवं महेश्वर रूप से प्रसिद्ध हुआ कोई महोरग नाम का व्यन्तरविशेष जब रत्नप्रभा पृथिवी के अधोभाग में नीचे से ऊपर को और ऊपर से नीचे को उछलता है तब भी पृथिवी का एकदेश चंचल हो उठता है तृतीय कारण पृथिवी के एकदेश के चंचल होने में नागकुमार और सुपर्णकुमारों का आपस में संग्राम का
ઉછળે છે, અથવા અન્ય સ્થાનેથી આવીને, યંત્રની દ્વારા ફેકાયેલા પથ્થરની જેમ ત્યાં પડે છે, ત્યારે પતન પામતાં તે ખાદર પુદ્ગલેા પૃથ્વીના એકદેશને કપાવી નાખે છે. એટલે કે આ પ્રથમ કારણને લીધે પૃથ્વીના એકદેશ ચલાયમાન થઈ જાય છે ખીજા કારણનુ સ્પષ્ટીકરણ-પરિવાર આદિ રૂપ ઋદ્ધિથી સપન્ન, શરીરાદિની દ્રીપ્તિથી સપન્ન, ખલસપન્ન, વૈક્રિયાક્રિરૂપ પ્રભાવથી સંપન્ન હાય એવા અને મહેશ્વર રૂપે પ્રસિદ્ધ થયેલા હોય એવા કોઇ મહારગ નામના વ્યન્તરવિશેષ જ્યારે રત્નપ્રભા પૃથ્વીના અધેાભાગમાં નીચેથી ઉપર અને ઉપરથી નીચે કૂદાકૂદ મચાવે છે, ત્યારે પણ પૃથ્વીને એ દેશ કપાયમાન થવા માંડે છે. હવે ત્રીજા કારણનું સ્પષ્ટીકરણ કરવમાં આવે છે જ્યારે નાગકુમાર અને સુવર્ણ કુમાર વચ્ચે સગ્રામ મચી જાય છે, ત્યારે પણ પૃથ્વીના એકદેશ ચલા
स २९