________________
-
-
स्थानाइसूत्रे १०० " उवसंपन्नो ज कारणं तु तं कारणं अपूरितो।
अहवा समाणियम्मी, सारणया वा विसग्गो वा ॥१॥" छाया-उपसंपन्नो यत्कारणं तु तत्कारणम् अपूरयन् ।
अथवा समानीते सारणता च विसर्गों वा ॥१॥ एवमुपाध्यायस्य गणिनोऽपीति ।। सू० ४८ ।।
पूर्व विशिष्टा साधुकायचेष्टा त्रिस्थानकावतारेण मोक्ता, साम्प्रतं वचनमनसी तनिषेधौ च त्रिस्थान केऽवतारयन् सूत्रचतुष्टयमाह
मूलम्-तिविहे वयणे पण्णत्ते, तं जहा तवयणे तदन्नवयणे णो अवयणे १ । तिविहे अवयणे पण्णत्ते, तं जहा--णो तबयणे, णो तदन्नवयणे अक्यणे २। तिविहे मणे पण्णत्ते, तं जहा-तम्मणे तदन्नमणे णो अमणे ४ । तिविहे अमणे पण्णत्ते, तं जहा-णो तम्मणे, णो तदन्नमणे अमणे ४ ॥ सू० ४९ ॥ सिद्धप्रयोजन वाले बने हुए मुनि को जो छोड़ देता है वह आचार्यवि. हानि है। कहा भी है-उवसंपन्नो जे कारणं इत्यादि ।। ___अर्थात्-जिस कारण को लेकर जो मुनि आया है उसको नहीं पूरा करते हुए का अथवा सारणा द्वारा उस कारण को पूरा किये हुए का जो त्यागना पीछा भेजना वह आचार्य विहानि है ॥ १ ॥
इसी प्रकार से उपाध्यायविहानि और गणिविहानि के संबंध में भी कथन करना चाहिये ॥ सू०४८॥
विशिष्ट साधुकी कायचेष्टा त्रिस्थानक के प्रकरण से कह दी गई है अब सूत्रकार वचन मन को और इनके निषेध को तीन भेद से कहते પ્રાપ્તિરૂપ કાર્ય સિદ્ધ થઈ જાય ત્યારે પણ આચાર્ય તેને પિતાની પાસેથી જવા है छ, तेनु नाम पर विहान छे. ४थु पर छ-उवसंपन्नो ज कारणं इत्यादि , “જે કારણે મુનિ તેમની પાસે આવેલ છે, તે કારણ પૂરું નહીં કરવાથી
અથવા તેને અનુરૂપ આચરણ નહીં કરવાથી, અથવા સારણ દ્વારા તે કારણને પૂર્ણ કરનારને જે ત્યાગ કરો. તેને પાછા જવાની રજા આપવી, તેનું નામ આચાર્ય વિહાની છે ઉપાધ્યાય વિહાનિ અને ગણિવિહાની વિષે પણ આ પ્રકારનું જ કથન સમજવું કે સૂ. ૪૮ છે
વિશિષ્ટ સાધુની કાયચેષ્ટાનું ત્રિસ્થાનકને આધારે પ્રતિપાદન થઈ ગયું. હવે સૂત્રકાર વચન, મન અને તેમના નિષેધનું ત્રણ ભેદની અપેક્ષાએ પ્રતિ
