Page Text
________________
६०८
स्थानाजसो संमूच्छिमाः-सम्मूच्र्छन समूर्छ:-गर्भाधानमन्तरेणैव स्वयं समुत्पत्तिस्तेन, यद्वासमन्नतो देहस्य मूर्च्छनम्-अश्यासंयोगस्तेन नि! ताः संछिमा.-अगर्भनाः माता पितृसंयोग विनैव रवयं समुत्पन्ना इत्यर्थः । संमूच्छिमानां स्न्यादिभेदो नास्ति, नपुंसकत्वात्तेषामिति न सूत्रे दर्शितः। अण्डजाः पक्षिणः-हंसादयः पोतजाः कुञ्जरशल्लम-शश-नकुल मूपिक-चर्म चटका-बल्गुली प्रभृतयः, समूच्छिमाः खजनकादयः एपामुद्भिज्जत्वेऽपि समूच्छिमत्वव्यपदेशो भवति, उद्भिज्जादीनां समूच्छिमविशेषत्वा दिति ६ । ' एवं ' इत्यादि, एवं-पक्षिवत् एतेन पक्षिमत्रोक्तेनाभिलापेन 'तिविहा की तरह गर्भ से उत्पन्न होते हैं । अथवा गर्भ से ये उत्पन्न होते हैं वह गर्म, गर्भ वेष्टनचर्म ले रहित होताहै इसलिए भी ये पोतज कहे जाते हैं। गर्भाधान के विनाही जिनको स्वयं उत्पत्ति हो जातीहै वे जीव संच्छिम हैं। अथवा सब तरफ से जो देहका छल है- अवयव मयोगहै इम अवयव संयोग से जो निर्वृत्त होते हैं वे मच्छिम है । ये अगज होते हैं । माता पिता के संयोग के बिना ही स्वयं उत्पन्न होते हैं । इन संमू च्छिम जीवों में स्त्री आदि का भेद नहीं है क्यों कि ये नपुंसक ही होते हैं । इसलिये सूत्र में इसे नहीं दिग्वलाया गया है, अण्डे से उत्पन्न पक्षी-हंसादिक हैं, पोतज-कुंजर (हाथी), शल्लक, शश, नकुल, मूषक
और चमगादड आदि हैं और संछि म खजनक आदि है । इनमें उद्भिजता होने पर भी समूछिमत्व व्यपदेश होता है। क्योंकि उद्भि दज संमृच्छिम विशेष होते हैं । इस पक्षी खत्रोक्त अभिलाप से ऐसा થયા હોય એવી રીતે ગર્ભમાંથી બહાર આવે છે. અથવા જે ગર્ભમાં તેઓ ઉત્પન્ન થાય છે તે ગર્ભ, ગર્ભષ્ટનચર્મથી રહિત હોય છે, તેથી પણ તેમને પિતજ કહે છે. ગર્ભાધાન વિના જ જીની આપોઆપ ઉત્પત્તિ થઈ જાય છે તે જેને સંમૃછિમ કહે છે. અથવા બધી પ્રકારના અવયવ સયોગથી જે નિવૃત્ત હોય છે, એવાં જીવને સમૃ૭િમ કહે છે. તે જો અગર્ભ જ હોય છે-માતાપિતાના સ યોગ સિવાય જ તેઓ સ્વય ઉત્પન્ન થઈ જાય છે તે સંમૂછિમ છમાં નર અને નારી જાતિના ભેદ હોતા નથી, કારણ કે તે જી નપુંસક જ હોય છે, તે કારણે સૂત્રમાં સંમૂછિમ જીવોના ત્રણ ભેદ બતાવવામાં આવ્યા નથી. હંસ વગેરે પક્ષી ઈંડામાંથી ઉત્પન્ન થતા હોય છે, તેથી તેમને અંડ જ કહે છે હાથી, સસલાં, નેળિયાં, ઉંદર, ચામાચીડિયાં આદિ જીવને પિત જ કહે છે ખંજનક આદિ જો સંમૂછિમ જન્મવાળા ગણાય છે. તેમનામાં ઉભિજતા હોવા છતાં પણ સામૂરિછમત્વને વ્યપદેશ (વ્યવહાર) થાય છે, કારણ કે ઉદુભિદ જ સંમૂ૭િમવિશેષ હોય છે. આ પક્ષિ
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |