________________
स्थानांगसूत्र इति चेदाह-तथा सति तस्य भोक्तृत्वमेव नोपपद्यते, तदवस्थत्वात्तस्येति॥ मू०४॥
सम्प्रति उक्तस्वरूपस्यात्मन आधारस्वरूपं निरूपयितुमाहमूलम्-एगे लोए ॥ सू०५॥ छाया-एको लोकः ॥ ५ ॥ व्याख्या-' एगे लोए 'इति
लोकालोक्यते-दृश्यते केवलज्ञानभास्वता, इति लोका । धर्माधर्मास्तिकायादिसकलद्रव्याधारभूतश्चतुर्दशरज्ज्यात्मको वैशाखस्थानकटिन्यस्तकरयुग्मपुरुपोपलक्षिताकाशविशेषः । सिद्धांत पुरुष के भोक्तृत्व में प्रकट किया गया है इस पर सिद्धांतकार का ऐसा कथन है कि-यदि पुरुप को भोक्ता माना जाता है तो इसी से उसमें क्रियात्व होता है फिर इसे अक्रिय जो कहा गया है वह ठीक नहीं है यही सब विषय यहां थोडे से रूपमें प्रकट किया गया है।मू०४॥
उक्तस्वरूपवाला आत्मा का आधार क्या है अब इसी विपय को प्रकट किया जाता है। 'एगे लोए' इत्यादि ॥५॥
स्मूलार्थ-लोक एक है।
टीकार्थ केवलज्ञानरूपी सूर्य द्वारा जिसका अवलोकन होता है वह लोक है यह लोक धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय आदि सकल द्रव्यों का आधारभूत है और यह १४ राजूपमाण है दोनों पैर पसार कर और कटि भागपर अपने दोनों हाथ रखकर जैसा पुरुप का आकार
પુરુષના ભકતૃત્વની અપેક્ષાએ સાંખ્ય સિદ્ધાંતની માન્યતા અહીં સંક્ષિપ્ત રૂપે બતાવવામાં આવેલ છે. હવે તે વિષેની સિદ્ધાંતકારની માન્યતા પ્રકટ કરવામાં આવે છે-જે પુરુષને જોક્તા માનવામાં આવે, તે તેના દ્વારા તેમાં કિયાવત્વનું જ પ્રતિપાદન થાય છે. તે પછી તેને જે અક્રિય કહ્યો છે, તે વાતનું આપે આપ ખંડન થઈ જાય છે. આ સમસ્ત વિષયનું અહીં સંક્ષિપ્તમાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.
ઉપર્યુક્ત સ્વરૂપવાળા આત્માને આધાર શું છે, તે હવે પ્રકટ કરવામાં माछ-" एगे लोए" या ॥५॥
सूत्रार्थ- मे छे.
ટીકાઈ–કેવળજ્ઞાન રૂપી સૂર્ય દ્વારા જેનું અવલોકન થાય છે તે લોક છે. આ લોક ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય આદિ સકળ દ્રવ્યના આધારરૂપ છે. તે ૧૪ રાજૂપ્રમાણ છે. બન્ને પગ પહોળા કરીને કેડપર બન્ને હાથ રાખીને
