Page Text
________________
स्थानासूत्रे
नोइन्द्रियमत्यक्षमवधिज्ञानम्, सांप्रत मिन्द्रियप्रत्यक्षज्ञानमाह - ' दोहि ठाणेहिं ' इत्यादि पञ्चसुत्री- द्वाभ्यां स्थानाभ्यामात्मा शब्दान् शृणोति । तदेव स्थानद्वयमाह देशेनापि सर्वेणापि चेति । तत्र देशेन एकश्रोत्रेण द्वितीयस्योपघातात् शब्दान् श्रृणोति, तथा - सर्वेण श्रोत्रद्वयेन चेति । यद्वा-देशेन - श्रोत्रेन्द्रियमात्रेण, तथा सर्वेण=संभिन्नश्रोतो लब्ध्यपेक्षया सर्वैरपीन्द्रियैः शब्दान् शृणोति १ । एवं चक्षुरिन्द्रियादिविज्ञेयम् | नवरं जिह्वादेशस्य पक्षाघातादि रोगेणोपघाताद्देशेनास्वा
३५४
कृत वैकियशरीर से युक्त नहीं होता है तब भी वह अपने अवधिज्ञान से अलोक आदि को जानता है और देखता है इस तरह नोइन्द्रियप्रत्यक्ष रूप जो अवधिज्ञान है उसके विषय में यह कहा है अब इन्द्रियजन्य जो प्रत्यक्षज्ञान है उस के विषय में सूत्रकार कहते हैं- " दोहिं ठाणेहिं " इत्यादि - यह पञ्चसूत्री है दो स्थानों द्वारा आत्मा शब्दादिको सुनता है वे दो स्थान इस प्रकार से हैं- एक देशरूप स्थान और दूसरा सर्वरूप स्थान एक कान के उपघात होने से शब्द को एक कान से सुनना यह देशरूप स्थान है तथा श्रोत्र से सुनना यह सर्वदेशरूप स्थान है अथवा श्रोत्रेन्द्रिय मात्र के द्वारा जो आत्मा शब्दों को सुनता है वह एक देशरूप स्थान है तथा संभिन्नश्रीतोपलब्धि की अपेक्षा से सच ही इन्द्रियों से शब्दादिकों को जो सुनता है यह सर्वेदेशरूप स्थान है इसी तरह का कथन चक्षु आदि इन्द्रियों के विषय में भी जानना चाहिये तथा जब पक्षाघात से जिल्हा का एक देश आघातित हो जाता અવિધજ્ઞાનથી અધેાલાક આદિને જાણે છે અને દેખે છે આ રીતે ઇન્દ્રિય પ્રત્યક્ષરૂપ જે અવધિજ્ઞાન છે તેના વિષયમાં આ કથન કરવામાં આવ્યું છે. હવે સૂત્રકાર ઇન્દ્રિયજન્ય જે પ્રત્યક્ષજ્ઞાન છે તેને વિષે નીચે પ્રમાણે કહે છે— दोहि ठाणेहिं " इत्यादि पांच सूत्री सह भायवासां भाव्यां छे. સ્થાના દ્વારા આત્મા શખ્વાદિકાને સાંભળે છે, તે એ સ્થાન નીચે પ્રમાણે છે. (१) देश३५ ( मश३५ ) स्थान - अने (२) सर्व स्थान शब्दो કાને અથડાય અને એક જ કાને સભળાય તેને દેશરૂપ સ્થાનથી શ્રવણુ થયેલું ગણાય છે. અને કાનથી શ્રવણુ કરવું તેનું નામ સદેશરૂપ સ્થાનથી શ્રવણુ ગણાય છે, અથવા માત્ર શ્રોત્રેન્દ્રિય દ્વાણ જ આત્મા જે શબ્દોને સાંભળે છે, તેને એક દેશરૂપ સ્થાન કહે છે, તથા સ`ભિન્ન શ્રોતાપુલબ્ધિની અપેક્ષાએ "ધી જ ઇન્દ્રિયાથી આત્મા શખ્વાદિકનું જે શ્રવણ કરે છે તેનું નામ સ દેશરૂપ સ્થાન છે. આ પ્રકારનું કથન ચક્ષુ આદિ ઇન્દ્રિયાના વિષયમાં પણ સમજવું, તથા જ્યારે જીભના એક ભાગ પક્ષઘાતથી નકામા થઈ જાય છે,
"L
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |