Page Text
________________
सुंबा टीका स्था०२ उ०२०२१ देवनारकादीनां कर्मबन्धस्तद्वेदमनिरूपणम् ३३१
ज्योतिष्का इत्यर्थः, तेऽपि द्विधा - चारस्थितिकाः, गतिरतिकाश्चेति । तत्र - चारस्थितिका:- चारे = ज्योतिचक्रक्षेत्रे स्थितिः = अवस्थानं येषां ते तथोक्ताः स्थिरा - समयक्षेत्रवहिवर्त्तिन इत्यर्थः । गतिरतिकाः - गतौ - गमने रति र्येषां ते तथोक्ताः समयक्षेत्रवर्त्तिनइत्यर्थः गतिसमापनका :- गतिमन्तः भवनपतिवानव्यन्तरा इत्यर्थः तेषां होते हैं वे विमनोपपन्नक देव हैं, ज्योतिष्क देव भी दो प्रकार के होते हैं एक चारस्थितिक और दूसरे गतिरतिक ज्योतिष्कचक्रक्षेत्र में जिनकी स्थिति होती है वे चारस्थितिक है अर्थात् समय क्षेत्र वहिर्वर्ती देव
रस्थितिक ज्योतिष्कदेव हैं और जो ११२१ हजार योजन सुमेरु की harat छोड़कर इस ढाईद्वीप की निश्य प्रदक्षिणा करने रूप गति क्रिया में रत रहते हैं वे गतिरतिक ज्योतिष्कदेव हैं अनशन आदि तपस्या के प्रभाव से जो देवत्व पद को प्राप्त हो चुके हैं ऐसे देव उर्ध्वोपपनक होते हैं ये उर्ध्वोपपनकदेव कल्पोपपन्नक और विमानोपपनक इस प्रकार से दो प्रकार के होते हैं चारोपपनकदेव ज्योतिश्चक्रक्षेत्र में उत्पन्न होकर वहीं पर स्थिति करने वाले ज्योतिष्कदेव हैं ये गमनशील नहीं होते हैं किन्तु अपने अपने स्थानपर ही स्थिर होकर रहते हैं । ऐसे ये चारस्थितिक देव ढाई द्वीप से बाहर के क्षेत्रों में ही रहते हैं । ढाई द्वीप के भीतर जो ज्योतिष्क देव रहते हैं वे गतिरतिक ज्योतिष्क देव हैं। तथा भवनपति एवं वानव्यन्तरदेव गति समापनक पद से गृहीत हुए
જ્યાતિષ્ટ દેવે પણ એ પ્રકારના હાય છે-(૧) ચારસ્થિતિક અને (૨) ગતિરતિક, ચૈાતિષ્ક્રયચક્ર ક્ષેત્રમાં જેમની સ્થિતિ હોય છે, તે દેવાને ચારસ્થિતિક દેવા કહે છે, એટલે કે સમય ક્ષેત્ર મહિવત્ ( સમય ક્ષેત્રની બહાર રહેલા) દેવાને ચારસ્થિતિક ચેાતિષ્ઠ દેવા કહે છે. અને જે ચૈાતિ દેવા ૧૧૨૧ હજાર ચેાજનપ્રમાણુ સુમેરુની ચાટીને ( શિખરને) છેડીને આ અઢી દ્વીપની નિત્ય પ્રદક્ષિણા કરવારૂપ ગતિ ક્રિયામાં પ્રવૃત્ત રહે છે, તેને ગતિરતિક જાતિ દેવે કહે છે અનશન આદિ તપસ્યાના પ્રભાથી જે જીવા દૈવત્વને પ્રાપ્ત કરી ચુકયા છે, એવાં દેવે ઉર્વોપપન્નક હાય છે તે ઉfપપન્નક દેવા કલ્પાપપન્નક અને વિમાનાપપન્નકના ભેદથી બે પ્રકારના હોય છે. ચારાપપન્નક રવા જાતિશ્ચક્ર ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થઇને ત્યાં જ સ્થિતિ રૂપ હાય છે. તેઓ ગમનશીલ હૈાતા નથી, પરન્તુ સ્થિર થઈને રહેતા હેાય છે એવાં તે ચારસ્થિતિક દેવે અઢી દ્વીપની બહારના અઢી દ્વીપની અંદર જે જાતિષ્ઠ દેવા રહે છે, તેએ,
કરનારા ચેાતિક વા પેતપેાતાના સ્થાનમાં જ
होय छे.
ક્ષેત્રામાં જ રહે છે. गतिरति क्योतिष्ो
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |