Page Text
________________
२२४
स्थानाचे यः कर्मवन्धरूपो व्यापारः सा जीवदृष्टिका । तथा-अजीवानां चित्र कर्मादीनां, दर्शनार्थ गन्छतो यः कर्मवन्धरूपो व्यापारः साऽजीवदृष्टिका । एवं प्रष्टिकाऽपि जीवाजीवभेदेन द्विविधा । रागद्वेपाभ्यां जीवविपये, अजीवविपये वा पृच्छतो यः कर्मवन्धरूपो व्यापारः, सा जीवपृष्टिका अजीवपृष्टिका चेति । ___ पुनरन्यथा क्रियाया द्वैविध्यमाह-' दो किरियाओ' इत्यादि । द्वे क्रिये प्रज्ञप्ते । तद् यथा-प्रातीतिकी, सामन्तोपनिपातिकी । चेति । वाह्य वस्तु प्रतीत्यआश्रित्य या क्रिया भवति सा पातीतिकी । तथा-समन्तात्-सर्वतः, उपनिपात:लोकानां संमेलन, तत्र भवा सामन्तोपनिपातिकी । मातीतिकी क्रिया द्विविधाकी होती है एक जीवदृष्टिका और दूसरी अजीवदृष्टिका अश्वादिकोंको देखने को जाते हुए जीव के जो कर्मवन्धरूप व्यापार होता है वह जीव दृष्टिका क्रिया है तथा अजीव चित्र कर्मादिकों को देखने के लिये गाते हए जीव के जो कर्मबन्धरूप व्यापार होता है वह अजीवष्टि का क्रिया है इसी प्रकारसे पृष्टिका क्रिया भी जीव और अजीव के भेद से दो प्रकार की है रागद्वेष के वशवर्ती होकर जीव के विषय में एवं अजीव के विषय में पूछने वाले को जो कर्मवन्ध रूप व्यापार होता है वह जीव पृष्टिका और अजीवष्टिका क्रिया है।
इस प्रकार से भी क्रिया में द्विप्रकारता है एक प्रातीतिकी और दूसरी सामन्तोपनिपातिकी वाह्यवस्तु की प्रतीति करके जो क्रिया होती है वह प्रातीतिकी क्रिया है लोकों के सब तरफ से मिलने पर जो उसमें कर्मबन्ध रूपव्यापार होता है वह सामन्तोपनिपातिकी क्रिया है प्रती અછવદૃષ્ટિકા. અશ્વાદિરૂપ સજીવ વસ્તુને જોવાને માટે જતાં જીવ દ્વારા જે કર્મબંધરૂપ વ્યાપાર થાય છે તેને જીવદૃષ્ટિકા કિયા કહે છે. તથા ચિત્રાદિ અજીવ વસ્તુઓને જેવા જતાં જીવ દ્વારા જે કર્મબંધરૂપ વ્યાપાર થાય છે, તેને અજીવદૃષ્ટિકા ક્રિયા કહે છે. એ જ પ્રમાણે પૃષ્ટિકા કિયાના પણ બે ભેદ છે. (૧) જીવપૃષ્ટિકા અને (૨) અજીવપૃષ્ટિકા, રાગદ્વેષથી યુક્ત થઈને જીવને વિષે પ્રશ્ન પૂછનાર દ્વારા જે કર્મબંધરૂપ વ્યાપાર થાય છે તેને જીવપૃષ્ટિકા ક્રિયા કહે છે અને એ જ પ્રકારે અજીવ વિષે પ્રશ્ન પૂછનાર જી દ્વારા જે કર્મબંધ રૂપ વ્યાપાર થાય છે તેને અજીવપૃષ્ટિકા ક્રિયા કહે છે. જ પ્રાતીતિકી ક્રિયા અને સામતોપનિપાતિકી ક્રિયાના ભેદથી પ કિયાના બે પ્રકાર પડે છે. બાહ્ય વસ્તુની પ્રતીતિ કરીને જે કિયા થાય છે તેને પ્રાતીતિદી ક્રિયા કહે છે. બધી તરફથી એકત્ર થવામાં લોકો દ્વારા જે કર્મબંધ
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |