________________
४७०
सूत्रकृतास्त्र पापकर्मा, इति नोदकस्याशयः । आचार्य अह-तत्थ ख छ भगवया छ नीवनिकाय हेऊ पण्णत्ता' तत्र खल भगवता पहनीवनिकायाः कर्मवन्धहेत्वः प्रज्ञप्ताः कथिताः, 'तं जहा' तद्यथा-'पुढवीकाइया जाव तसकाइया' पृथिवीकायिका यावत
सकायिकाः, 'से जहा णामए मम असायं दंडेण वा अट्ठीण वा मुट्ठीण वां लेलग वा कवालेण वा आतोडिज्जमाणस्त वा जाव उवद विज्जमाणस्स वा तद्यथा नाम मम अपातम्-दुःखं भवति, दण्डेन वा ताडनादिना, अपना वा, मुष्टिना वा लेष्टुना वा-लोप्टेन वा, कपालेन वा-घटावयवेन आतोद्यमानस्य वा-ताड्यना नस्य यावदुपद्राव्यमाणस्य वा 'जाव कोमुक्खणणमायमवि हिंसाकडं दुखं भयं पडिसंवेदेमि' यावद् रोमोत्खननमात्रमपि हिंसाकृतं दुःखं भयं प्रतिसंवेदयामि, काल में स्थिति और अनुभाग का ह्रास करके उसे नष्ट करना और प्रत्याख्यात का अर्थ है पूर्वकृत अतिचारों की निन्दा करके तथा भविष्य में न करने का संकल्प करके उसे दूर करना।
भगवान ने पट जीर्वानकायों को कर्मबन्ध का कारण कहा है। वे षट् जीवनिकाय ये हैं-पृथ्वीकाय यावत् बसकाय जैसे डंडे से, हड्डी से, मुट्ठी से, ढेले से अथवा ठीकरे से ताड़न करने पर या उपद्रव करने पर यहां तक कि एक रोम उखाड़ने से भी मुझे हिंसा ननित दुःख एवं भय का अनुभव होता है, इसी प्रकार समस्त प्राणी यावत् सत्त्व भी डंडा मुष्टि आदि से आघात करने पर, तजन, ताडन करने पर उपद्रव करने पर यावत् रोम उखाड़ने पर भी हिंसाजन्य दुःख और भय का अनुभव करते हैं। કહેવાય છે કર્મથી પ્રતિહત થવાને અભિપ્રાય એ છે કે–વર્તમાનકાળમાં સ્થિતિ અને અનુભાગને હાસ કરીને તેને ન શ કરશે. અને પ્રત્યાખ્યાનને અર્થ એ છે કે–પહેલાં કરેલા અતિચારોની નિંદા કરીને તથા ભવિષ્યમાં ન કરવાને સંક૯પ કરીને તેને દૂર કરવા,
ભગવાને પજવનિકાને કર્મબંધનું કારણ કહેલ છે. તે પજવનિકાય આ પ્રમાણે છે –પૃથ્વીકાય યાવત્ અકાય જેમ ડંડાથી, હાડકથી, મૂદ્દિકી ઢેખલાથી અથવા ઠીંકરાથી તાડન કરવામાં આવે છે અથવા ઉપદ્રવ કરવામાં આવે તે એટલા સુધી કે-એક મ–રૂંવાડું ઉખાડવાથી પણ મને હિંસાથી થવાવાળું દુઃખ અને ભયને અનુભવ થાય છે. એ જ પ્રમાણે સઘળા પ્રાણિયે; થાવત્સ પણ ડંડા, મુઠિ વિગેરેથી આઘાત કરવાથી તર્જન, તાડન, કરવથી, ઉપદ્રવ કરવાથી યાવત્ રેમ ઉખાડવાથી પણ હિંસાથી થવાવાળા દુખ અને ભયને અનુભવ કરે છે.
